KURTULUŞTAN KURULUŞA (12)

             

Damat Ferit ve Vahdettin İngiliz mandacısıydı…Yani İngiliz uşağıydılar…

Ama bu kadar değildi tabii ki, bir de Amerikan mandasını isteyenler vardı. Sonradan Kurtuluş Savaşına katılsalar da, önceleri Amerikan mandasından yanaydılar. Sivas'ta Mustafa kemal'i zor durumda bırakan da bunlardı. 

Bir kısmı Kurtuluş Savaşında çok yararlı işler de yapmışlardır. Haklarını teslim edelim. Gelin bunları bir anımsayalım:

Ahmet Emin yalman, Halide Edip Adıvar, Kara Vasıf, Bekir Sami Kunduh, İsmail Fazıl Cebesoy…En ünlüleriyde.

Kara Vasıf, 10 Ağustos 1919 tarihli mektubunda şöyle diyordu:

"…nüfusumuz az, halkımız fakir, sanayimiz kıt…Amerika bizi Avrupa boyunduruğundan, iç ayrıcalıklar ve keşmekeşlerden kurtaracak, memlekete para serpecek, iş çıkaracak, bizi çağdaşlaştıracak tek hükümettir…

Ne güzel değil mi? Bu toz pembe bakış Sivas Kongresi'nde de yankı buldu. 

4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında mütevazı bir lise salonunda yapılan kongrede Mustafa kemal kürsüden,Yunan'ın yaptığı zulmü anlattı. İstanbul hükümetinin ulusun sesini boğmak istediğini hatırlattı. Devamında:

-Kongremiz vatanın tek bir bütün, ulusun tek bir vücut olduğunu gösterecektir. Sözü , vatanın kurtuluşu için hep birlikte mücadeleden geçtiğini anlatıyordu. Buna inanmayanlar ise sadece mandacılardı. Nasıl mı?

İsmail Fazıl Paşa, 7 Eylül Pazar saat 14.30 daki oturumda hazırladığı önergeyi sundu. Şöyle diyordu:

-Bir yabancı devletin ve özellikle Amerika'nın mandasının kabulünü önerdi. 

Önergenin altında, kongreye katılan 38 delegenin 25'inin imzası vardı. Böylece manda konusu kongrenin gündemine girdi. Önerge komisyona gönderildi. 8 Eylül'deki dördüncü oturumda ABD mandası görüşüldü. İsmail Fazıl Paşa, Kara Vasıf, İsmail hami Danişmend, Refet Bele, Bekir Sami Kunduh gibi pek çok isim mandayı savundu. 

Refet Bele;

-Manda ile bağımsızlık birbirine engel şeyler değildir"veciz sözü de ona aittir. Devamında şöyle diyordu:

-Biz içte ve dışta tam bağımsızlık isteriz. Fakat acaba kendi başımıza yapabilecek miyiz?

Yeri gelmişken yazalım; o gün Raif Efendi ya da Nuri bey gibi manda düşüncesine karşı çıkanlar da oldu. 

Aynı gün(başından itibaren kongreyi izleyen) Amerikalı gazeteci Edgar Browne ile görüşen Mustafa Kemal Paşa ise manda yerine yardım sözcüğünü kullanmayı yeğledi. 

ABD'den manda değil, yardım edilmesi metni hazırlandı. Ve Rauf Orbay bu metni Kongrede okudu. Bu metni buraya almıyorum. Ancak, metnin Türkçe ve İngilizcesi Stanford Üniversitesi Kitaplığında ,Genel Kurmay Başkanlığı ATASE arşivinde bulunmaktadır.

Mustafa Kemal kesin kararlıdır. Mandaya karşıdır. Kongreye katılan Tıbbiyeli Hikmet'e(Boran –Orhan Boran'ın babasıdır. )şöyle der;

"…Evlat, gönlünü ferah tut. Gençlikle övünüyorum ve gençliğe güveniyorum. Biz azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez .YA İSTİKLAL YA ÖLÜM.."

İleride bir başka öyküde adından söz edeceğim , Sivas Kongresi üyelerinin yol masraflarını 900 lira vererek karşılayan Binbaşı Süleyman Bey'in sakıncalı bulunduğu için otelde konaklayamayan üyeleri evinde konuk eden, Şekeroğlu İsmail Bey ve Tıbbiyeli Hikmet'in mücadelelerini ayrı bir not olarak yazmalıyım.