İSKAMBİL KAĞITLARI VE BRİÇ

Bizim ülkemizde, dindarlar tarafından iskambil kağıtları çok masum görünmezler. Galiba kumar aracı olduğu farz edildiğinden olmalı. Çünkü geçmiş dönemlerde, tavla oyunu bile zar olduğu için, kumar kabul edilmiştir. Kuranı Kerim'de de öteki dini kitaplarda da İskambil kağıtlarıyla ilgili bir yasak hüküm yoktur. Ancak, bazı uyduruk hadislerde, kumar aracı olan her şey günah olarak kabul edilmiştir. 

Eğer oradan yola çıkarsak, birilerinin dediği gibi, borsa, döviz, faiz vs. nas(kuranda haram, kesin hüküm…)

Ben İskambil kağıtlarının günah olduğunun saçmalığını anlatmak için bu yazıyı yazıyorum. 

O nedenle öncelikle kısaca iskambil kağıtlarının tarihçesini anlatmak istiyorum.

-10. Yüzyılda, Çin'de bulunduğu iddia edilmektedir.

-Çin'den Avrupa'ya, 13. Yüz yılda Marko Polo vasıtasıyla getirilmiştir, 

-Hindistan ve Arabistan'dan geldiğini ileri sürenler de var.

-Nereden gelirse gelsin, iskambil kağıtlarının bugünkü duruma gelmesi ve bir figür oluşturması, 14. Y.y. Fransa'sında olmuştur. 

-O yıllarda Fransa'da dört(4) sınıf katmanı vardır; ASİLLER SINIFI: İskambil kağıtlarındaki kupa rengi bu sınıfı temsil etmektedir. Bize göre klasik bir kalp şeklidir bu renk. O nedenle Fransızlar buna ( Coeur-Kör), İngilizler ise, "Heart" demişler.Bizim ülkemiz de dahil, kupa rengi hala önemlidir. Pokerde en değerli renktir. Maça kızında kozdur. Kupa almaz oyunu vardır. Gibi…

MAÇA RENGİ:Mızrağın ucunu çağrıştıran şekli ile orduyu temsil etmektedir. Fransızlar maça rengine bu anlamda "pique-pik" adını verdiler. İngilizler ise aynı anlama gelen "Spades" adını verirler.

KARO RENGİ: Ticari deniz işletmelerinin eşkenar dörtgen kiremitlerinden esinlenerek Orta Sınıfı temsil etmektedir.

Karo rengi için, Fransızlar Kare anlamına gelen" Carreau", İngilizler ise"Diamond" adını kullanmaktadırlar.

SİNEK-YA DA TREFL:Yonca yaprağına benzeyen şekli ile köylüyü temsil etmektedir. Bizim sinek dediğimiz şekil ise çok açık bir üç yapraklı yoncadır. Fransızlar bu anlama gelen"trefl" sözcüğünü kullanırken, İngilizler"Club" adını verirler. 

Nereden aklıma geldiyse Teoman'ın"Kupa Kızı Sinek valesi "şarkısı aklıma geldi. Yani zengin kızı-fakir oğlan figürü. Türk filmlerinden bildiğimiz…Şehir kızı-köylü oğlan diyebiliriz…

İskambil sözcüğü Fransızcadır. "briskambille"sözcüğünden gelmektedir. Biz kağıt oyunu deriz. 

Bizim "Birli-Papaz-Kız-Oğlan" dediğimize, Fransızlar"As-Rua-Dam-Vale"demektedirler. 

Bizim kız dediğimiz  İngilizler için kraliçedir"queen" , bizim papaz dediğimize ise, İngilizce kral anlamına gelen" King" , yine bizim oğlan dediğimiz karta ise, ilk zamanlarda "düzenbaz" anlamına gelen "knave" sözcüğünü kullanmaktadır. Günümüzde ise oğlana" Jack"adı verilmiştir. Yani vale oğlan bacak, jilet yerine …

-Erken dönem kartlarda"kız" kartı yoktu(Orada da kadının adı yokmuş!"Hala İtalya'da, İspanya'da vi Almanya'da bazı kesimlerde kız figürünün olmadığı kart desteleri bulunur. 

-Biz de günah olmasına kadar giden suçlama ise, papazların durumudur.

-Bazı ülkelerde ve inançlarda ise bu papazların bir anlamı vardır. Tarihi kişi ve kişilikleri temsil etmektedirler:

KUPA PAPAZI: Kral Şarlman

MAÇA PAPAZI: Kral Davud(Hz. Davud)

KARO PAPAZI: Julius Sezar,

Sinek papazı: Büyük İskender

-Dünya kültürlerinde ise, bu kartlara anlamlar yüklenilmiş.  Dünya düzeni,hatta doğa ile bile ilişki kurulmuş.Örneğin:

-Destedeki 4 farklı renk 4 mevsimi,

-52 kart yılın haftalarını

-Her renkte 13 kartın bulunması ise ayın döngüsü olarak tanımlanmaktadır.

Tabii bu bir söylentiden ibarettir. Oysa hesap bellidir.

4 doğal kart kabul edilen, As,Rua, Dam ve Vale'dir. Diğer 9  kart ise  13'e tamamlanır. 

-Kısaca bir şeyin daha altını çizmek istiyorum. İskambil kağıtları, her ülkenin kültürünü de yansıtır. Bazı ülkeler bu renklere bağlı olarak 52 lik bir desteye ülkelerinin tarihini yansıtmışlardır. Bizde de Osmanlı padişahlarıyla simgelenmiş iskambil kağıtları yapılmıştır. 

Peki biz bu valeye neden "bacak", "fanti", "oğlan demişiz.

Yazımızın bir yerinde kağıt oyunları da bir kültürü simgeler. Türk halkının en sevdiği oyun piştidir.Son yıllarda bunun yerini OKEY denilen taş oyunu aldıysa da asıl kart oyunu piştidir. Gidin köy kahvelerine bakın, hala pişti revaçtadır.

Güzel onlu şu kadardır, sinek ikili bu kadarını  anlatmayacağım. Sadece  şu oğlanı anlatıp geçeceğim.

Anadolu'da nüfus sayım memuru ;

-Kaç çocuğun var? diye sormuş adama, o da:

-İki, demiş.

Sayım memuru, peki bu kızlar kimin deyince; evin erkeği(buna adam diyemiyorum!)

-Benim, demiş.

Yani iki erkek iki çocuk. Dahası iki Oğlan!

Pişti oyununda oğlan her şeyi alır. Önünde kimse duramaz. Tıpkı o köylünün anlatıtğı gibidir. Neyse zülfü yare dokunmayalım!

 

BRİÇ OYUNU VE KISA BRİÇ TARİHÇESİ…

-Bricin kökeni olan"WHİST", oyunu,İngiltere'de  16. Yüzyılda oynanmaya başlanmış.  tam 300 yıl oynanmış. 19. Yüzyılın ikinci yarısında Amerika'da Whist ligi kurulmuş.

-Önceleri, askerler ve aristokratlar tarafından oynanmaya başlamış. Belki de günümüzde hala, bricin bir ayrıcalıklı insanların oyunu tabiri buradan gelmektedir.

-Kırım Savaşı sırasında, İngilizler ve Fransızlar, Osmanlı'yı Ruslara karşı desteklemek için 100 bin asker göndermiş , bu askerlerin 14 bini İstanbul7a yerleşmiş. Bu askerler arasında briç türü bir oyun üretilmiş ve çok beğenilmiş. Ancak, oyunu oynayabilmek için Birleşik Krallık(İng.)  konsolosluğu ve lojmanların Beyoğlu tarafında olduğundan,oyuncular her gün İstanbul yerleşkesi Sur içinden , Pera'ya(Beyoğlu)  Galata KÖPRÜSÜNÜ  geçerek uzun bir yolu gidip  gelirlermiş. Bu yüzden oyuna İngilizce "Köprü " anlamına gelen" Bridge"adının verildiği iddia edilir(Briç tarihine bakınca, başka öyküler ve rivayetler de vardır) 

Daha sonra, bugünkü hale gelen brici ilk sahiplenen Fransızlar olmuştur. Oradaki terimlerin çoğu ilk zamanlarda Fransızcadır. Daha sonraki yıllarda, başka ülkelerde de, bizim ülkemizde de İngiliz sözcükleri kullanılmaya başlamıştır. Bunun nedeni, Amerika ve İngiliz emperyalizminin dünyada başat duruma gelmesidir. Bir not daha ekleyelim,Fransızlar , İngilizce, İngilizler Fransızca bir tek kelime kullanmamaya özen gösterirler. 

Brici sahiplenen Fransızlar, kağıt sırasını değiştirmiştir. İlk zamanlarda en etkili kağıt kupa(kör) iken, daha sonra, Pik olmuştur. Çünkü 1789 Fransız İhtilalini yapanlar askerlerdir.Yani krallığı alaşağı etmişlerdir.  O nedenle birinci kağıt türü Maça(pik) olmuştur. Yani mızrak ucu...Bazıları , bazı İngilizce briç terimi kullansa da , tüm briç terimleri Fransızcadır… 

Konu hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyenler; Dünya Briç Federasyonu Resmi Sitesi olan: www.bricdostları.com  adresine bakabilir. Daha uzun anlatımlar var.

Briç , bir zeka sporudur. Bir kağıt oyunu değildir.

Bununla ilgili Türkiye'de küçük bir hikaye anlatılır:

İsmet Paşa(İnönü) 1950 seçimlerini kaybettikten sonra Ankara'daki Anadolu Kulübü'ne gitmez. 

Nasıl olduysa, Ankara'da Paşa ile karşılaşan bir politikacı, hoşbeşten sonra Paşa'ya:

-Paşam neden kulübe gelmiyorsunuz? Paşa:

-Ne yapayım kulüpte?

-Kağıt falan oynuyorduk…deyince

-Ben ona kağıt oyunu demiyorum, zeka sporu diye oynuyordum. Ama artık benim spor yaptığım yerlerde başkaları dolaşıyor(Başka demiş de, ben yazmıyorum)

Yani briç sadece bir kağıt oyunu değildir. Bir de matematik hiç değildir.

Bricin varyasyonlarını hesap etmişler, 43 haneli bir rakam çıkmış. Do trilyon bilmem ne…

Zaman zaman briç hikayeleri yazmaya çalışacağım kısa kısa. Elimde 40-50 tane kısa briç öyküsü var.

Çok iyi briç oynamayabilirim, ama iyi anlatıcıyımdır…

Şimdilik bu kadar…