DAT­ÇA-CU­MA­LI CAMİSİ'NİN ÖY­KÜ­SÜ

Ki­ta­be­si ,kaydı kuydu ol­ma­dı­ğın­dan Ca­mi­nin ne zaman ya­pıl­dı­ğı meç­hu­lü­müz.. 200-250 yıl önce ya­pıl­dı­ğı tah­min edi­li­yor..
Ancak Rumi 1325(1909-1910) ) yı­lın­da esas­lı bir ta­mi­rat gör­müş..
Ca­mi­nin ya­pı­mın­da dev­şir­me taş­lar kul­la­nıl­mış.
Arka cephe du­va­rın­da­ki yu­nan­ca yazıt, ne yazık ki son ta­mi­rat­ta sıva al­tın­da kal­mış..​Muhteme­len Kni­dos'tan der­len­miş­tir.
Ca­mi­nin ba­tı­sın­da­ki ku­yu­nun ağzı     et­ra­fın­da­ki dev­şir­me taşta,hind fel­se­fe­sin­de son­suz­lu­ğu sim­ge­le­yen ,ne ya­zık­tır ki Alman na­zi­le­ri­nin de sem­bo­lü olmuş G a m a l ı h a ç işa­ret­le­ri mev­cut­tur.
Ca­mi­nin ça­tı­sı üze­rin­de­ki eski ki­re­mit­ler­de M A R S İ L Y A ya­zı­yor­du..
Ki­li­se ola­rak ya­pıl­ma­dı­ğı kesin.. Çünkü et­ra­fın­da çok eski müs­lü­man me­zar­la­rı var..​Osmanlıca ya­zıt­lı..
Mesela...​en eski mezar taş­la­rın­dan ,Kuzey Af­ri­ka­lı ber­be­ri kö­ken­li ol­du­ğu tah­min edi­len Rumi 1220( 1805) ta­rih­li "Hacı Mağ­rib­li kızı Emine Kadın"ın mezar ta­şın­da şun­lar yaz­mak­ta­dır :
" Zi­ya­ret­ten murad bir du'adır
Bugün bana ise yarın sa­na­dır"
"Emine kadın binti Hacı Mağ­rib­li
Ru­hu­na el-fa­ti­ha -1220 (1805)"
Ama­cım si­ya­set yap­mak, res­to­ras­yo­nu falan eleş­tir­mek değil..
Cami mi ? Ki­li­se mi ? ol­du­ğu hala tar­tı­şı­lan bu ya­pı­nın il­ginç bir ya­pı­lış öy­kü­sü var..​Ben de es­ki­le­rin ya­lan­cı­sı­yım..​Doğru mu eğri mi bil­mi­yo­rum... Yine de pay­laş­mak is­te­dim..
Geç­miş­te , bu halkı sö­mü­ren­ler İsla­mi­ye­ti kul­la­nıp sa­na­tı, za­na­atı
g ü n a h bel­let­miş­ler..Dül­ger­lik günah.. ku­yum­cu­luk günah..​Hatta ka­lay­cı­lık günah..​Heykel yasak..​Resim yasak.. Ya­sak­lar, gü­nah­lar ül­ke­si mü­ba­rek ülke...
Ne yap­sın bizim Dat­ça­lı­lar..​Betçe­li­ler.. Cu­ma­lı Ca­mi­si­ni yap­tır­mak için Dat­ça­lı-Bet­çe­li Rum us­ta­la­rın eline düş­müş­ler..
Rum us­ta­lar da -bel­ki de ki­na­ye­si­ne-ka­fa­la­rı­na göre ta­kı­lıp ki­li­se gibi cami yap­mış­lar..
Olsun var­sın.. Ne de olsa ikisi de Al­la­hın evi..
Gü­nah­la­rı bo­yun­la­rı­na..​Vallahi de.. bil­la­hi de .. Ben de es­ki­le­rin ya­lan­cı­sı­yım..13-06-2022 -Y.Ziya Özalp

Kay­nak­lar :
1-Dat­ça mezar taş­la­rı ve ki­ta­be­le­ri
Prof. Dr.​ Namık Açık­göz
2-Dat­ça Ca­mi­le­ri
Se­la­hat­tin Uzun

Okunma Sayısı: 2399