YU­NAN­LI­LAR BİLİMİN HİÇBİR YERİNDE !

Bi­li­min ge­liş­me­si İyonya top­rak­la­rın­da oluyor.?Usta-çı­rak iliş­ki­si çer­çe­ve­sin­de ge­li­şen bil­gi­ler Anak­si­mand­ros ve Tha­les'in yar­dı­mıy­la ger­çek bilim hü­vi­ye­ti­ni ka­za­nı­yor.Me­de­ni­ye­tin ge­li­şim odağı bu­ra­sı ol­ma­sı ge­re­kir­ken M.Ö 5.yüz­yıl­da çok kötü bir şey oluyor.?Sokrates Urla'dan Atina'ya gelip me­de­ni­ye­tin ge­li­şim oda­ğı­nı yerle bir edi­yor.

Artık tüm düzen “ne” so­ru­su­nu red­de­dip “niçin” so­ru­su­na ve­ri­lecek ce­vap­la­rın “ne” ol­du­ğu­nu bil­me­den sa­de­ce merak ediyordu.?Yani:?”Sok­ra­tes ev­re­nin hangi mad­de­den tü­re­di­ği veya in­sa­nın hangi doğal sü­reç­ler so­nu­cu or­ta­ya çık­tı­ğı veya dep­re­min nasıl bir me­ka­niz­may­la ol­du­ğu gibi so­ru­la­rı ken­di­ne sormuyordu.?Sokrates'i il­gi­len­di­ren “niçin” so­ru­suy­du.Dünya niçin ya­ra­tıl­miş­tı?İnsan­lar niçin or­ta­ya çık­mış­lar­dı?Dep­rem niçin olu­yor­du?Sok­ra­tes için tüm dünya bir ah­la­ki so­run­lar yu­ma­ğıy­dı.”Ki Sok­ra­tes İyonya bilim eko­lü­nün red­det­me­ye ça­lış­tı­ğı Yunan mi­to­lo­ji­si­ne o kadar sıkı bağ­lıy­dı ki ken­di­si­ne Dike(ada­let tan­rı­ça­sı)'den va­hiy­ler gel­di­ği­ni söy­lü­yor ve bun­la­rı genç öğ­ren­ci­le­ri­ne ak­ta­rı­yor­du.Bu yüz­den ken­di­ni bir pey­gam­ber gibi gör­dü­ğü açık­tır,mis­yo­nu et­ra­fın­da­ki in­san­la­rı uyar­mak ol­du­ğu­nu

söy­lü­yor­du.Bunu da des­po­tik bir em­po­ze yön­te­mi olan ebe­lik yön­te­miy­le yani tek ta­raf­lı soru so­ra­rak kar­şı­sın­da­ki kendi dü­şün­ce­si­ni kabul edene kadar ya­pı­yor­du.Eğer Pla­ton ondan et­ki­len­me­sey­di bu­gü­ne bile gelemeyecekti.?Lakin Pla­ton'un kötü bir özel­li­ği vardı ho­ca­sı­na çok bağ­lıy­dı hem de doğ­ma­tik de­necek tarzda.?Mesela Arito da Pla­ton da Sok­ra­tes de bilgi edin­me­nin ama­cı­nın kesin tar­tı­şıl­maz bilgi edin­me ol­du­ğu­nu kabul et­miş­ler­dir.(epa­go­ge:İkna kö­kün­den)Bu da Sok­ra­tes'in bir kav­ra­mı­dır ve bi­li­me en büyük kö­tü­lü­ğü yap­mak­ta­dır.Çünkü Anak­si­mand­ros ve Tha­les ara­sın­da soru sorma ve tar­tı­şıl­maz bilgi ola­ma­ya­ca­ğı nok­ta­sın­dan ha­re­ket eden bilgi edin­me yön­te­mi Yunan fi­lo­zof­la­rı ta­ra­fın­dan öl­dü­rü­lü­yor­du.Ancak bu kav­ra­mın(epa­go­ge) ye­ter­li ol­ma­dı­ğı­nı an­la­yan Aris­to bunun ya­nın­da nous denen idrak ola­rak çev­ri­le­bi­lecek bir kav­ra­mı da kul­la­nıp bil­gi­nin bu yolla elde edil­di­ği­ni kabul edecekti.?Bu Yunan mi­to­lo­ji­si­ne zaten genel ola­rak çoğu mi­to­lo­ji­ye uygun bir dav­ra­nış bi­çi­mi­dir çünkü mi­to­lo­ji­ler cevap ve­re­me­dik­le­ri ol­gu­la­rın ce­vap­la­rı­nı er­te­le­mek için bazı hu­ra­fe­ler uydururlar.?bu hu­ra­fe­ler de önem­li­dir çünkü bu­ra­dan büyük ede­bi­yat ürün­le­ri çıkar.(Şeh­na­me,Çeng­na­me,Gıl­ga­meş,İlyada ve Odes­sa,…)Ancak bu ürün­ler bi­lim­sel de­ğil­dir ve do­ğa­yı ta­nı­mak için pek de yar­dım­cı ol­ma­mak­ta­dır.Yu­nan­lı do­ğa­yı bi­le­bil­mek için şöyle bir hu­ra­fe uy­dur­muş­tur:”Eski Yu­nan­lı­lar­da”Des­ten” adın­da bir ma­bu­dun var­lı­ğı­na kail idiler.?Sonsuz bir kud­re­te sahip olan bu mabud;he­yu­la(ilk madde) ile ge­ce­nin ev­li­li­ği­nin mah­su­lü idi.İnsan­lar şöyle dur­sun diğer ma­bud­la­rın hepsi de bu mu­hay­yel ma­bu­dun kah­re­di­ci kud­re­ti­nin esiri idi­ler.”Des­ten”'in haiz ol­du­ğu kuv­vet şuura da­yan­ma­yan kör bir kuv­vet idi.”Des­ten” Yu­nan­lı­la­rın hu­ra­fe­le­rin­den fel­se­fi eser­le­re geçti.?Yunan fi­lo­zof­la­rı”Des­ten”i ilahi kud­re­tin zıd­dı­olan başka bir kuv­vet ola­rak kabul ettiler.?Gerek Ef­la­tun'un gerek onun fel­se­fe­si­ni yer­ni­le­yen Proc­los,Plo­tin ve ben­zer­le­ri gibi fi­lo­zof­la­rın inanç­la­rı­na göre “Des­ten” yani kaza ve kader,oluş ve yok oluş(Kevn'ü Fesat) ale­min­de de­vam­lı ola­rak hük­mü­nü yü­rü­ten ta­bi­at ka­nun­la­rın­dan başka bir şey de­ğil­di.Bu fi­lo­zof­lar:Ruh be­den­le ala­ka­sı devam et­ti­ği müd­det­çe nef­sin ar­zu­la­rı­na mağ­lup olur­sa be­den­den ay­rıl­dık­tan sonra “Des­ten”in hük­mün­den lkurtulamaz.?Arzulara mağ­lup ol­ma­yıp da aklın icap­la­rı­na uya­rak seç­kin­le­şir­se,be­den­le ala­ka­sı­nı kes­tik­ten sonra ha­ki­ki hür­ri­ye­te ula­şır der­ler.”(KAM,Ferid,Di­ni-Fel­se­fi Soh­bet­ler,Di­ya­net İşleri Baş­kan­lı­ğı Ya­yın­la­rı,An­ka­ra.,s.141-142)Gö­rül­dü­ğü üzere Des­ten ile tüm ilahi ol­ma­yan şey­ler açık­lan­mak­ta­dır.Pla­ton'un bu kav­ra­mı kul­lan­ma yön­te­mi­ni Sok­ra­tes'ten öğ­ren­di­ği dü­şü­nü­le­bi­lir.Ve böy­le­ce üstte söy­le­di­ğim gibi mi­to­lo­ji red­de­dil­di­ği halde tek­rar Yunan fel­se­fe­si ile bilgi edin­me sü­re­cin­de etkin kı­lı­nı­yor yani insan eliy­le doğ­ma­lar ya­ra­tı­lı­yor­du.Bu doğ­ma­lar da sı­ra­dan in­sa­na hiz­met edi­yor­du yani bilgi artık ba­ya­ğı­laş­mış­tı.Böy­le­ce bilim de nor­mal bir fa­ali­yet ola­rak in­san­lar ta­ra­fın­dan gö­rül­me­ye baş­la­dı.Lakin so­kak­ta­ki eği­tim­siz insan bunu ya­pa­bi­lecek ka­bi­li­yet­te de­ğil­di.Ancak yu­nan­lı fi­lo­zof­lar sa­ye­sin­de artık so­kak­ta­ki eği­tim­siz insan fel­se­fe­nin ana amacı ola­rak bilim dış­la­nı­yor­du.Bu yüz­den de baş­lı­ğı böy­le­ce seç­tim
(KAY­NAK,ŞEN­GÖR,Celal,Bil­giy­le Sohbet,s.27-32)

Okunma Sayısı: 8433