TÜRK KADINININ SOSYAL VE SİYASİ MÜCADELESİ(9) (Kadına Seçme Seçilme Hakkı Derken…Verilen Önemli Haklar)

Türk kadınına siyasal hakların verilmesinde Türk Kadın Birliği ve Mustafa Kemal’in etkisi büyüktür. Şimdi bu hakların neler olduğunu, TBMM de hangi mücadelelerin verildiğini anlatmaya çalışalım:
    Türk kadınları , siyasal haklara üç aşamada ulaşmışlardır;
    Birinci aşama; 3 Nisan 1930’daki Belediyeler yasasındaki bazı maddelerin değiştirilmesi. Her ne kadar yasa teklifindeki değişikliklerde, kadınlara seçme seçilme hakkı tanınmıyordu. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi devreye Mustafa Kemal girdi. Önergelere kadın haklarını koydurdu. Önergeyi , Mustafa Kemal ile görüşen zamanın İçişleri Bakanı Şükrü Kaya verdi. Şükrü Kaya uzun konuşmasında, özetle şunları diyordu:
    “…İstibdat ve cehalet devirlerinden arta kalan kötü ve sakat zihniyetlerin, geri ve çürük düşüncelerin Cumhuriyet  ve devrimin temiz ve erdemli çevrelerde yeri yoktur. Kadınlarımızın yakın yıllarda yasama meclislerinde de erdemli yerlerini alacaklarına şüphe yoktur….”
    Daha sonra söz alan Kars Milletvekili Ahmet Ağaoğlu ve Eskişehir M.Vekili Emin Bey de uzun uzun bu görüşleri savundular. Burada bir not eklemek isterim. Daha 1923 yılında Emin Bey kadının adının bile TBMM de geçmesine tahammül edememişti.
TBMM nin bu kararına koşut olarak, zamanın tek partisi olan CHP kadınlardan da üye kabul etmeye başladı. Partiye ilk yazılan kadın, parti müfettişi Hakkı Şinasi Paşa’nın kızı Resmiye Hanım  İstanbul il örgütü üyesi oldu.
    İkinci Aşama; 26 Ekim 1933’te aşıldı. 1924 tarihli Köy yasasındaki kısıtlayıcı maddeler değiştirilip, şu hale getirildi:
    “…Köylerde yönetme yetkisi, medeni ve siyasal haklara sahip 18 yaşındaki tüm köylülerin üyesi bulunduğu  Köy Derneğince seçilen ve nüfusu bin kişiden az köylerde sekiz, binden çok olan köylerde ise on iki üyeden oluşan ihtiyar heyeti ve son olarak da, yine Köy Derneği genel kurulunca seçilen Muhtar eliyle kullanılır….” Maddesi eklendi
    Üçüncü Aşama; en önemli aşamadır. Türk kadınlarının siyasal özgürleşmesi yapıtını taçlandırma aşamasıdır. Bu aşama onlara  5 Aralık 1934’te , yasama seçimlerinde genel oy hakkını veriyordu. O gün mecliste, sadece erkeklerin bu hakkı kullanmasının haksızlık olduğu, kadınların buna hakkı olduğu lehinde birçok konuşma yapıldı. 
    191 milletvekilinin imzasını taşıyan tasarı , şu değişiklikleri kabul ediyordu:
    “…22 yaşını bitiren kadın erkek her Türk milletvekili seçme hakkına sahiptir. 30 Yaşını bitiren kadın erkek her Türk milletvekili seçilebilir. Tasarının bir başka metni de şöyle oldu” her 20 bin nüfusa bir milletvekili yerine her 40 bin nüfusa bir milletvekili şeklinde değiştirildi(Çünkü hem nüfus artmıştı, hem de sadece erkeklerin seçtiği değil, kadınlar da seçiliyordu)
    Bu değişikliklerden sonra, mecliste sanki bir bayram havası esiyordu. Tabii az da olsa buna karşı çıkanlar da vardı.
Tasarıyı sunuş konuşmasında İsmet İnönü ve Sadri Maksudi’nin konuşmalarını da gelecek yazıda anlatalım(devam edecek)
    
 

Okunma Sayısı: 127