TIBBİ ETİK VE DE­ON­TO­LOJİ

Ki­ta­bın tam adı”TTB VE TABİP ODA­LA­RI­NIN TIBBİ ETİK VE DE­ON­TO­LOJİYİ KO­RU­MA SO­RUM­LU­LU­ĞU”
Ki­ta­bın Edi­tö­rü Uz.?Dr.?Genel Cer­rah Naki Bulut,aynı za­man­da TTB Yük­sek Onur Ku­ru­lu Üye­si­dir.
Ya­zar­lar:Dr.Türk­can Bay­kal,Dr.Ümit Biçer,Dr.?M.?Murat Ci­va­ner,Av.?Verda Ersoy,Dr,Hakan Gi­rit­li­oğ­lu,Dr.?M.?Cum­hur İzgi,Dr.?Ser­met Koç,Dr.Nüket Örnek Büken,Dr.?Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men
Ki­tap­tan ha­be­rim,değer dos­tum Naki Bulut Datça'ya ge­çi­ci gö­rev­le gel­di­ğin­de ha­be­rim oldu.
-Bana da verir misin?dedim. O da:
-Daha çok he­kim­ler için bir kitap….(yani biraz zor an­la­şı­lır demek is­te­di. Bir şey daha tıp dok­tor­la­rı ken­di­le­ri­ne hekim den­me­si­ni is­ti­yor,öyle sez­dim)
Ben de söz ver­dim. Oku­ya­ca­ğım,ina­dı­na da bu kitap hak­kın­da yazı bile ya­za­ca­ğım dedim. İyi ki de oku­mu­şum. Beni de ne kadar ya­kın­dan il­gi­len­di­ri­yor­muş! İşte o yazı bu yazı!
DE­ON­TO­LOJİ:Ödev bi­li­mi-Yü­küm­lü­lük­ler bil­gi­si(söz­cük an­la­mıy­la böyle)
Genel tanım ola­rak”Bir mes­le­ği uy­gu­lar­ken ah­la­ki değer ve etik ku­ral­la­rı­nı in­ce­le­yen bilim da­lı­dır. İnsa­nın be­lir­li ödev­le­ri­ni ol­du­ğu­nu var­sa­yan ahlak.
Bir tıp ki­ta­bı­nı,bir hukuk ki­ta­bı­nı oku­yup özet ola­rak yo­rum­la­ma­nın zor­lu­ğu­nu bi­li­yo­rum. Ben onu yap­ma­ya­ca­ğım. Be­ğen­di­ğim,sev­di­ğim yer­le­ri alıp,si­zin­le pay­la­şa­ca­ğım.
“…he­kim­lik en geniş ma­na­sıy­la ele alın­dı­ğın­da di­sip­lin ce­za­la­rıy­la hi­za­ya so­ku­la­bi­lecek bir mes­lek de­ğil­dir”(Syf:5)
“…He­kim­lik,ih­ti­yaç duyan her­ke­si te­da­vi ede­rek ya­pı­lan bir iş ola­rak gö­rül­mek­le bir­lik­te tek bir in­sa­nın bile sağ­lık hiz­me­ti­ne ih­ti­yaç duy­ma­ya­ca­ğı ve has­ta­lan­ma­ya­ca­ğı bir dünya ütop­ya­sı­nı da sa­vun­du­ğu öl­çü­de top­lum­sal de­ğer­ler sis­te­min­de­ki ye­ri­ni ko­ru­ya­bi­lir…”(syf:5)
“..?Deonto­lo­ji he­kim­lik mes­le­ği için­se,bi­lin­di­ği üzere ön­ce­li­ği hasta için en iyi olana verme,ayrım yap­ma­ma,mes­le­ki giz­li­li­ği ko­ru­ma gibi pek çok ah­la­ki ku­ra­lı bu­lun­mak­ta­dır(M.?Murat Ci­va­ner Sy:9)
Ci­va­ner'in ya­zı­nın de­va­mın­da He­kim­lik Andı var. Bu andı bu­ra­ya almak is­ti­yo­rum
HEKİMLİK ANDI
He­kim­lik mes­le­ği­nin bir üyesi ola­rak,
Ya­şa­mı­mı in­san­lık hiz­me­ti­ne ada­ya­ca­ğı­ma,
Has­ta­mın sağ­lı­ğı­na ve esen­li­ği­ne her zaman ön­ce­lik ve­re­ce­ği­me,has­ta­mın özerk­li­ği­ne ve onu­ru­na saygı gös­te­re­ce­ği­me,
İnsan ya­şa­mı­na en üst dü­zey­de saygı gös­te­re­ce­ği­me
Gö­re­vim­le has­tam ara­sı­na;yaş,has­ta­lık ya da en­gel­li­lik,inan­ça,etnik köken,cin­si­yet,mil­li­yet,po­li­tik dü­şün­ce,ırk,cin­sel yö­ne­lim,top­lum­sal konum ya da başka her­han­gi bir özel­li­ğin gir­me­si­ne izin ver­me­ye­ce­ği­me,
Has­ta­mın bana aç­tı­ğı sır­la­rı,ya­şa­mı­nı yi­tir­dik­ten sonra bile gizli tu­ta­ca­ğı­mı,
Mes­le­ği­mi vic­da­nım­la,onu­rum­la ve iyi he­kim­lik il­ke­le­ri­ni gö­ze­te­rek uy­gu­la­ya­ca­ğı­ma,
He­kim­lik mes­le­ği­nin onu­ru­nu ve say­gın ge­le­nek­le­ri­ni bütün gü­cüm­le ko­ru­yup ge­liş­ti­re­ce­ği­me,
Mes­le­ği­mi bana öğ­re­ten­le­re,mes­lek­taş­la­rı­ma ve öğ­ren­ci­le­ri­me hak et­tik­le­ri say­gı­yı ve min­net­tar­lı­ğı gös­te­re­ce­ği­me,
Tıbbi bil­gi­mi has­ta­la­rın ya­ra­rı ve sağ­lık hiz­met­le­ri­nin ge­liş­ti­ril­me­si için pay­la­şa­ca­ğı­ma,
Hiz­me­ti en yük­sek dü­zey­de su­na­bil­mek için kendi sağ­lı­ğı­mı,esen­li­ği­mi ve mes­le­ki yet­kin­li­ği­mi ko­ru­ma­ya dik­kat ede­ce­ği­me,
Teh­dit edi­li­yor olsam bile,tıbbi bil­gi­mi,insan hak­la­rı­nı ve bi­rey­sel öz­gür­lük­le­ri çiğ­ne­mek için kul­lan­ma­ya­ca­ğı­ma,
Ka­rar­lı­lık­la,öz­gür­ce ve onu­rum üze­ri­ne
Ant içe­rim.(syf:10)
Böyle andı yapan ve uy­gu­la­yan tüm he­kim­le­re selam gön­de­re­rek,ya­zı­mı­za devam edi­yo­ruz.
Ki­ta­bın iler­le­yen say­fa­la­rın­da mes­lek ah­la­kı ku­ral­la­rı da yer al­mak­ta­dır. Bu­ra­da bir­ka­çı­nı ya­za­lım:
*Bi­rin­cil görev ola­rak;in­sa­nın ya­şa­mı,sağ­lı­ğı,ki­şi­li­ği ve onu­ru­na saygı ve özen gös­ter­mek.
*Ki­şi­sel özel­lik­le­re göre ayrım yap­ma­mak,
*İnsan hak­la­rı­na saygı gös­ter­mek,
*Bi­lim­sel bilgi kul­lan­mak/Bi­lim­dı­şı-al­da­tı­cı tanı ve te­da­vi uy­gu­la­ma­mak.
*Ti­ca­ri gö­rü­nüm ver­me­mek,rek­lam yap­ma­mak
*Çıkar iliş­ki­si kur­ma­mak,
*Kay­nak­la­rın adil da­ğı­lı­mı,hak sa­vu­nu­cu­su gibi top­lum­sal yü­küm­lü­lük­le­ri­ni ye­ri­ne ge­tir­mek.
Ma­ka­le­nin so­nun­da sayın Ci­va­ner,şöyle diyor”…mes­lek ah­la­kı ku­ral­la­rı soyut/ya­şa­ma değ­me­yen/süslü ifa­de­ler­den çok “DOK­TOR” ile”HEKİM”i bir­bi­rin­den ayı­ran,tıb­bın bir kurum ola­rak top­lum için­de var olu­şu­na zemin sağ­la­yan,birey ve top­lum sağ­lı­ğı için ol­maz­sa olmaz ge­rek­li­lik­ler­dir.
Son­ra­ki bö­lüm­ler­de Dr.?Naki Bulut ve Av.?Verda Ersoy,mes­le­ki so­rum­lu­luk ve di­sip­lin iş­lem­le­ri üze­rin­de dur­mak­ta­dır. Bu­ra­da­ki konu daha çok he­kim­le­re dönük,di­sip­lin,ko­vuş­tur­ma ve içsel de­ne­tim üze­ri­ne ku­rul­muş. Ge­ne­li kap­sa­ma­dı­ğı için bu kadar ya­zı­yo­ruz.
Dr.?Hakan Gi­rit­li­oğ­lu'nun ele al­dı­ğı Sağ­lık Ala­nın­da Rek­lam Ya­sa­ğı ve Ne­den­le­ri,İlan ve Bil­gi­len­dir­me­nin Sı­nı­rı,Tabip Oda­la­rı­nın gö­rev­le­ri,baş­lı­ğı al­tın­da­ki ma­ka­le­si ,ya­zı­nın ba­şın­da an­lat­mak is­te­di­ğim,be­nim­le il­gi­li bölüm. Bu ma­ka­le­de 6502 Sa­yı­lı Tü­ke­ti­ci­nin ko­run­ma­sı Hak­kın­da Kanun'a gön­der­me ya­pıl­mak­ta­dır. Gön­der­me­nin öte­sin­de,Ka­nun­da rek­lam­la­rın yeri üze­rin­de du­rul­muş,he­kim­lik­le rek­lam iliş­ki­si ele alın­mış­tır. Sa­de­ce ör­tü­lü rek­lam değil,Tü­ke­ti­ci­nin Ko­run­ma­sı sağ­lık açı­sın­dan da önem­li­dir. Bunu da ile­ri­de ben yaz­mak is­te­rim…
Devam ede­lim. Sayın Gi­rit­li­oğ­lu ya­zı­nın ba­şın­da:
“İlgili tüm hu­kuk­sal dü­zen­le­me­ler ve etik ku­ral­lar ge­re­ği sağ­lık ala­nın­da Rek­lam yap­mak ke­sin­lik­le ya­sak­tır. Ve­ri­le­bi­lecek ilan­lar ve ya­pı­la­bi­lecek bil­gi­len­dir­me­ler için de sı­nır­lı­lık­lar ge­ti­ril­miş­tir.
“..?sağ­lık ala­nın­da rek­lam,sağ­lık hiz­me­ti­ni ti­ca­ri bir meta ha­li­ne dö­nüş­tü­re­rek,hiz­me­tin ge­re­ği gibi ifa­sı­nı en­gel­le­mek­te­dir. “
An­la­dı­ğı­mı­za göre he­ki­min rek­lam ver­me­si etik de­ğil­dir…
6502 Sa­yı­lı Ya­sa­nın sa­de­ce 61.?mad­de­si­ne gön­der­me eksik olmuş zan­nı­mız­ca. Bu mad­de­nin daha fazla açı­lı­mı,Ti­ca­ri Rek­lam ve Hak­sız Ti­ca­ri Uy­gu­la­ma­lar Yö­net­me­li­ği ko­nuy­la il­gi­li daha fazla bilgi ver­mek­te­dir.
Bu bö­lüm­de dik­ka­ti­mi­zi çeken şu ot­çu­lar…ola­rak anı­lan­la­ra da bir ders ve­ril­mek­te­dir.
Dr.?Ser­met Koç ise içe dönük bir ça­lış­ma yap­mış­tır. Ama dik­ka­ti­mi­zi çeken şu cüm­le­ler ol­muş­tur”Do­ğal­lık­la asıl amacı sağ­lık olan bir uy­gu­la­ma­da kasti bir dav­ra­nış tıbbi bir uy­gu­la­ma­nın do­ğa­sı­na ay­kı­rı­dır. Kas­ten öl­dür­me su­çu­nun tıbbi uy­gu­la­ma­da yeri yok­tur….”
Mes­lek­le il­gi­li ce­za­lar,onur ku­ru­lu ka­rar­la­rın­dan ör­nek­ler ve­ri­len bir bölüm…
Dr. Nüket Örnek Büken ise,…Hasta Özerk­li­ği­ne Saygı ko­nu­su ele almış,yine TTB Onur ku­ru­lu­na ak­set­miş ko­nuy­la il­gi­li ko­nu­lar üze­rin­de dur­muş­tur.
Dr.Türk­can Bay­kal ve Dr.Ümit Biçer'in ortak ma­ka­le­sin­de Öz­gür­lü­ğün­den alı­ko­nul­muş Ki­şi­le­rin Adli Mu­aye­ne ve Ra­por­lan­dı­rıl­ma­sı,adlı özgün ça­lış­ma­sı var­dır:Özet­le;
“…Hukuk,norm ve ku­ral­la­rın dı­şı­na çı­kıl­dı­ğı du­rum­lar­da;”ha­ki­ka­te ulaş­mak,so­rum­lu­la­rı ve so­rum­lu­luk­la­rı­nı sap­ta­mak,adil bir yar­gı­la­ma ile ada­le­ti ger­çek­leş­tir­mek,or­ta­ya çıkan za­ra­rı taz­min etmek ve ona­rı­mı ger­çek­leş­ti­re­bil­mek için ola­yın ne­den­le­ri so­rum­lu­la­rı,ger­çek­leş­ti­ril­me şekli ve so­nuç­la­rı­nı ay­dın­lat­ma­ya ça­lış­mak­ta­dır…”
Tu­tuk­lu ve hü­küm­lü­le­rin de diğer has­ta­lar gibi dü­şü­nül­me­si ge­rek­ti­ği an­la­tıl­mış
Tıp etiği il­ke­le­ri uzun uzun an­la­tıl­mış­tır.
Bu bö­lüm­de Ce­nev­re Bil­dir­ge­si'ndeki He­kim­lik Andı yer al­mak­ta­dır;
“Gö­re­vim­le has­tam ara­sı­na;yaş,has­ta­lık ya da en­gel­li­lik,inanç,etnik köken,cin­si­yet,mil­li­yet,po­li­tik dü­şün­ce,ırk cin­sel yö­ne­lim,top­lum­sal konum ya da başka her­han­gi bir özel­li­ğin gir­me­si­ne izin ver­me­ye­ce­ği­me..?and içe­rim…
De­mok­ra­si ve insan hak­la­rı açı­sın­dan,çok önem­li gör­dü­ğüm şu alın­tı­yı da almak is­ti­yo­rum;
“…Has­ta­nın mu­aye­ne or­ta­mı­na (ke­lep­çe,göz­ba­ğı ve zin­cir gibi kı­sıt­la­yı­cı­lar) ile gir­me­si­ne engel olmak ve mu­aye­ne­le­ri her­han­gi bir kı­sıt­la­yı­cı ol­mak­sı­zın ger­çek­leş­tir­mek he­ki­min so­rum­lu­lu­ğun­da­dır…”
Dr.?M.?Cum­hur İzgi'de Hasta Sırrı ve Mah­re­mi­ye­ti üze­ri­ne güzel bir ma­ka­le yaz­mış. Özet ola­rak”…Unu­tul­ma­ma­lı­dır ki;şu an için var olan yaşam ko­şul­la­rı­nı ve­ri­li kabul etmek bi­re­yi kör­leş­ti­re­cek­tir. Ancak bi­linç öz­gür­leş­ti­ri­le­bil­dik­çe ik­di­ran kör­le­şe­cek­tir…”
Dr. Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men'in,ma­ka­le­le­ri­ni okur­ken,antik çağa,o büyük fi­lo­zof­la­rı din­li­yor gibi oldum. Ta­ri­hi ay­dın­la­tan o büyük alın­tı­la­rı si­zin­le sa­tı­rı­na do­kun­ma­dan pay­laş­mak is­ti­yo­rum.
“Bilim ta­ri­hi; ve­ha­let ve hu­ra­fe­nin mis­kin­li­ği­ne,iki­yüz­lü­lük ve ya­la­na,al­dat­ma ve al­dan­ma­ya;kı­sa­ca,ka­na­lı­ğın tüm güç­le­ri­ne karşı sürüp gelen,ama bir türlü bit­me­yen bir sa­va­şı­mın öy­kü­sü­dür(Ge­or­ge Sar­ton)
Böyle baş­la­yan ya­zı­nın de­va­mın­da,ay­dın­lan­ma ça­ğı­nın o güzel in­san­la­rıy­la biz­le­ri tek­rar bu­luş­tu­ru­yor. İşte Sok­ra­tes Sa­vun­ma­sın­dan”…Mah­kum ol­ma­mın ne­de­ni,söz­le­rim­den değil,atıl­gan­lı­ğım­dan,al­dı­rış­sız­lı­ğım­dan,say­gı­sız­lı­ğım­dan ötürü,sizin ho­şu­nu­za git­sin diye,baş­ka­la­rın­dan işit­me­ye alış­tı­ğı­nız gibi ağ­la­yıp sız­la­ma­dı­ğım için,ken­di­me ya­kış­tı­ra­ma­dı­ğım bu ben­ze­ri şey­le­ri yap­ma­dı­ğım için­dir. Özgür bir adama ya­kış­ma­ya­cak aşa­ğı­lık­la­ra kat­la­na­rak ya­şa­mak­tan­sa,ken­di­mi sa­vu­na­rak öl­me­yi se­çe­rim. ….Güç olan ölüm­den ka­çın­mak değil,kö­tü­lük­ler­den ka­çın­mak­tır…
Hele bir Gi­or­da­no Bruno(1548-1600) var. Bu bilim in­sa­nı­nın adıy­la 1990 lı yıl­lar­da Tür­ki­ye'de Dev­let Ti­yat­ro­la­rın­da bu oyun oy­nan­mış­tır. Müt­hiş bir oyun­du. Bir­kaç kez gidip iz­le­dim.?Bruno za­ma­nın ge­ri­ci­le­ri,yo­baz­la­rı ta­ra­fın­dan ka­zı­ğa bağ­la­nıp diri diri ya­kıl­mış­tı. “…Ne gör­dü­ğüm ha­ki­ka­tı giz­le­mek­ten hoş­la­nı­rım,ne de bunu açık­ça ifade et­mek­ten kor­ka­rım. Ay­dın­lık ve ka­ran­lık ara­sın­da­ki,bilim ve ce­ha­let ara­sın­da­ki sa­va­şa her yerde ka­tıl­dım. Bun­dan do­la­yı her yerde zor­luk­la kar­şı­laş­tım ve ce­ha­le­tin ba­ba­la­rı olan resmi aka­de­mis­yen­le­rin yanı sıra kalın ka­fa­lı ço­ğun­lu­ğun öf­ke­sin­de hedef ola­rak ya­şa­dım. …
Sayın Türk­men, bizi yine alıp ta­ri­hin de­rin­lik­le­ri­ne gö­tü­rüp,dün­ya­yı dön­dür­me­ye devam edi­yor. Bu kez Ga­li­leo Ga­li­lei 'den söz edi­yor. Ga­li­le,ka­zık­tan kur­tu­lu­yor,ancak yaşam boyu ev hap­si­ne çarp­tı­rı­lı­yor. O yine de bir aydın gibi “Eppur si muove(Yine de dö­nü­yor) diyor. Gö­rül­dü­ğü gibi,Dr.?Ha­fi­ze hanım bi­li­min gü­cü­nü çok güzel an­la­tı­yor.
Ge­le­nek­sel­den Ta­mam­la­yı­cı­ya Bi­lim­dı­şı Sağ­lık Uy­gu­la­ma­la­rı, adlı ma­ka­le­sin­de,gü­nü­müz­de çokça ko­nu­şu­lan şu ot­çu­la­ra,ha­ca­mat­çı­la­ra,sü­lük­çü­ler­le il­gi­li an­la­tım­lar­da bu­lu­nu­yor. On­lar­ca örnek ve­ri­yor.
İnsan sağ­lı­ğıy­la il­gi­li bu kadar spe­kü­la­tif bir pi­ya­sa­nın oluş­ma­sı kar­şı­sın­da hekim ola­rak şu so­ru­la­rı so­ru­yor
-So­run nedir? –So­ru­na nasıl yak­la­şıl­ma­lı­dır,-Çö­züm için ne yap­ma­lı­dır?
Ge­le­nek­sel sağ­lık uy­gu­la­ma­la­rı­na karşı du­rul­ma­dı­ğı­nı,”..?gelenek­sel sağ­lık uy­gu­la­ma­lad-rı­nın top­lum­sal ve ta­rih­sel ni­te­lik ta­şı­dı­ğı söy­le­ne­bi­lir” diye özet­li­yor.Ancak al­ter­na­tif tıp ola­rak ad­lan­dı­rı­lan te­da­vi yön­tem­le­ri­nin ge­le­nek­sel tıp­tan ay­rıl­dı­ğı­nın da altı çi­zi­li­yor.De­va­mın­da al­ter­na­tif tıp adı al­tın­da ya­pı­lan­la­rın mil­yar­lar­ca li­ra­yı bul­du­ğu ra­kam­lar­la açık­la­nı­yor. De­ney­sel yön­tem ye­ri­ne de­ney­ci­lik ege­men kı­lın­mak­ta­dır.
Bu­ra­da tüm oku­yu­cu­la­rı il­gi­len­di­ren bir ko­nu­nun al­tı­nı çiz­mek is­ti­yo­rum. Yine Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men'in ya­zı­sı­nın sonuç bö­lü­mün­den:

“Dünya Sağ­lık Ör­gü­tü bit­ki­sel ürün­le­rin ilaç ol­ma­dı­ğı­nı,gü­ven­lik so­ru­nu ol­du­ğu ko­nu­sun­da sü­rek­li bül­ten­ler ya­yın­la­mak­ta­dır. Sağ­lık ba­kan­lı­ğı'nın da bu yönde bir bakış açısı ve uy­gu­la­ma­sı ol­ma­lı­dır…
Tür­ki­ye'de ak­tar­lar ye­te­rin­ce de­net­len­me­mek­te­dir.,ak­tar­lar ile il­gi­li geniş kap­sam­lı mev­zu­at ha­ya­ta ge­çi­ril­me­li­dir.

Şu kan­se­re iyi ge­li­yor,bu gribe,şu pros­ta­ta,şu ka­ra­ci­ğe­re söy­lem­le­rin­den ka­çı­nın. Bi­lim­sel he­kim­li­ğe gü­ve­nin.
He­pi­ni­zin eline gö­zü­ne,yü­re­ği­ne sağ­lık.

Ki­ta­bın tam adı”TTB VE TABİP ODA­LA­RI­NIN TIBBİ ETİK VE DE­ON­TO­LOJİYİ KO­RU­MA SO­RUM­LU­LU­ĞU”
Ki­ta­bın Edi­tö­rü Uz.?Dr.?Genel Cer­rah Naki Bulut,aynı za­man­da TTB Yük­sek Onur Ku­ru­lu Üye­si­dir.
Ya­zar­lar:Dr.Türk­can Bay­kal,Dr.Ümit Biçer,Dr.?M.?Murat Ci­va­ner,Av.?Verda Ersoy,Dr,Hakan Gi­rit­li­oğ­lu,Dr.?M.?Cum­hur İzgi,Dr.?Ser­met Koç,Dr.Nüket Örnek Büken,Dr.?Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men
Ki­tap­tan ha­be­rim,değer dos­tum Naki Bulut Datça'ya ge­çi­ci gö­rev­le gel­di­ğin­de ha­be­rim oldu.
-Bana da verir misin?dedim. O da:
-Daha çok he­kim­ler için bir kitap….(yani biraz zor an­la­şı­lır demek is­te­di. Bir şey daha tıp dok­tor­la­rı ken­di­le­ri­ne hekim den­me­si­ni is­ti­yor,öyle sez­dim)
Ben de söz ver­dim. Oku­ya­ca­ğım,ina­dı­na da bu kitap hak­kın­da yazı bile ya­za­ca­ğım dedim. İyi ki de oku­mu­şum. Beni de ne kadar ya­kın­dan il­gi­len­di­ri­yor­muş! İşte o yazı bu yazı!
DE­ON­TO­LOJİ:Ödev bi­li­mi-Yü­küm­lü­lük­ler bil­gi­si(söz­cük an­la­mıy­la böyle)
Genel tanım ola­rak”Bir mes­le­ği uy­gu­lar­ken ah­la­ki değer ve etik ku­ral­la­rı­nı in­ce­le­yen bilim da­lı­dır. İnsa­nın be­lir­li ödev­le­ri­ni ol­du­ğu­nu var­sa­yan ahlak.
Bir tıp ki­ta­bı­nı,bir hukuk ki­ta­bı­nı oku­yup özet ola­rak yo­rum­la­ma­nın zor­lu­ğu­nu bi­li­yo­rum. Ben onu yap­ma­ya­ca­ğım. Be­ğen­di­ğim,sev­di­ğim yer­le­ri alıp,si­zin­le pay­la­şa­ca­ğım.
“…he­kim­lik en geniş ma­na­sıy­la ele alın­dı­ğın­da di­sip­lin ce­za­la­rıy­la hi­za­ya so­ku­la­bi­lecek bir mes­lek de­ğil­dir”(Syf:5)
“…He­kim­lik,ih­ti­yaç duyan her­ke­si te­da­vi ede­rek ya­pı­lan bir iş ola­rak gö­rül­mek­le bir­lik­te tek bir in­sa­nın bile sağ­lık hiz­me­ti­ne ih­ti­yaç duy­ma­ya­ca­ğı ve has­ta­lan­ma­ya­ca­ğı bir dünya ütop­ya­sı­nı da sa­vun­du­ğu öl­çü­de top­lum­sal de­ğer­ler sis­te­min­de­ki ye­ri­ni ko­ru­ya­bi­lir…”(syf:5)
“..?Deonto­lo­ji he­kim­lik mes­le­ği için­se,bi­lin­di­ği üzere ön­ce­li­ği hasta için en iyi olana verme,ayrım yap­ma­ma,mes­le­ki giz­li­li­ği ko­ru­ma gibi pek çok ah­la­ki ku­ra­lı bu­lun­mak­ta­dır(M.?Murat Ci­va­ner Sy:9)
Ci­va­ner'in ya­zı­nın de­va­mın­da He­kim­lik Andı var. Bu andı bu­ra­ya almak is­ti­yo­rum
HEKİMLİK ANDI
He­kim­lik mes­le­ği­nin bir üyesi ola­rak,
Ya­şa­mı­mı in­san­lık hiz­me­ti­ne ada­ya­ca­ğı­ma,
Has­ta­mın sağ­lı­ğı­na ve esen­li­ği­ne her zaman ön­ce­lik ve­re­ce­ği­me,has­ta­mın özerk­li­ği­ne ve onu­ru­na saygı gös­te­re­ce­ği­me,
İnsan ya­şa­mı­na en üst dü­zey­de saygı gös­te­re­ce­ği­me
Gö­re­vim­le has­tam ara­sı­na;yaş,has­ta­lık ya da en­gel­li­lik,inan­ça,etnik köken,cin­si­yet,mil­li­yet,po­li­tik dü­şün­ce,ırk,cin­sel yö­ne­lim,top­lum­sal konum ya da başka her­han­gi bir özel­li­ğin gir­me­si­ne izin ver­me­ye­ce­ği­me,
Has­ta­mın bana aç­tı­ğı sır­la­rı,ya­şa­mı­nı yi­tir­dik­ten sonra bile gizli tu­ta­ca­ğı­mı,
Mes­le­ği­mi vic­da­nım­la,onu­rum­la ve iyi he­kim­lik il­ke­le­ri­ni gö­ze­te­rek uy­gu­la­ya­ca­ğı­ma,
He­kim­lik mes­le­ği­nin onu­ru­nu ve say­gın ge­le­nek­le­ri­ni bütün gü­cüm­le ko­ru­yup ge­liş­ti­re­ce­ği­me,
Mes­le­ği­mi bana öğ­re­ten­le­re,mes­lek­taş­la­rı­ma ve öğ­ren­ci­le­ri­me hak et­tik­le­ri say­gı­yı ve min­net­tar­lı­ğı gös­te­re­ce­ği­me,
Tıbbi bil­gi­mi has­ta­la­rın ya­ra­rı ve sağ­lık hiz­met­le­ri­nin ge­liş­ti­ril­me­si için pay­la­şa­ca­ğı­ma,
Hiz­me­ti en yük­sek dü­zey­de su­na­bil­mek için kendi sağ­lı­ğı­mı,esen­li­ği­mi ve mes­le­ki yet­kin­li­ği­mi ko­ru­ma­ya dik­kat ede­ce­ği­me,
Teh­dit edi­li­yor olsam bile,tıbbi bil­gi­mi,insan hak­la­rı­nı ve bi­rey­sel öz­gür­lük­le­ri çiğ­ne­mek için kul­lan­ma­ya­ca­ğı­ma,
Ka­rar­lı­lık­la,öz­gür­ce ve onu­rum üze­ri­ne
Ant içe­rim.(syf:10)
Böyle andı yapan ve uy­gu­la­yan tüm he­kim­le­re selam gön­de­re­rek,ya­zı­mı­za devam edi­yo­ruz.
Ki­ta­bın iler­le­yen say­fa­la­rın­da mes­lek ah­la­kı ku­ral­la­rı da yer al­mak­ta­dır. Bu­ra­da bir­ka­çı­nı ya­za­lım:
*Bi­rin­cil görev ola­rak;in­sa­nın ya­şa­mı,sağ­lı­ğı,ki­şi­li­ği ve onu­ru­na saygı ve özen gös­ter­mek.
*Ki­şi­sel özel­lik­le­re göre ayrım yap­ma­mak,
*İnsan hak­la­rı­na saygı gös­ter­mek,
*Bi­lim­sel bilgi kul­lan­mak/Bi­lim­dı­şı-al­da­tı­cı tanı ve te­da­vi uy­gu­la­ma­mak.
*Ti­ca­ri gö­rü­nüm ver­me­mek,rek­lam yap­ma­mak
*Çıkar iliş­ki­si kur­ma­mak,
*Kay­nak­la­rın adil da­ğı­lı­mı,hak sa­vu­nu­cu­su gibi top­lum­sal yü­küm­lü­lük­le­ri­ni ye­ri­ne ge­tir­mek.
Ma­ka­le­nin so­nun­da sayın Ci­va­ner,şöyle diyor”…mes­lek ah­la­kı ku­ral­la­rı soyut/ya­şa­ma değ­me­yen/süslü ifa­de­ler­den çok “DOK­TOR” ile”HEKİM”i bir­bi­rin­den ayı­ran,tıb­bın bir kurum ola­rak top­lum için­de var olu­şu­na zemin sağ­la­yan,birey ve top­lum sağ­lı­ğı için ol­maz­sa olmaz ge­rek­li­lik­ler­dir.
Son­ra­ki bö­lüm­ler­de Dr.?Naki Bulut ve Av.?Verda Ersoy,mes­le­ki so­rum­lu­luk ve di­sip­lin iş­lem­le­ri üze­rin­de dur­mak­ta­dır. Bu­ra­da­ki konu daha çok he­kim­le­re dönük,di­sip­lin,ko­vuş­tur­ma ve içsel de­ne­tim üze­ri­ne ku­rul­muş. Ge­ne­li kap­sa­ma­dı­ğı için bu kadar ya­zı­yo­ruz.
Dr.?Hakan Gi­rit­li­oğ­lu'nun ele al­dı­ğı Sağ­lık Ala­nın­da Rek­lam Ya­sa­ğı ve Ne­den­le­ri,İlan ve Bil­gi­len­dir­me­nin Sı­nı­rı,Tabip Oda­la­rı­nın gö­rev­le­ri,baş­lı­ğı al­tın­da­ki ma­ka­le­si ,ya­zı­nın ba­şın­da an­lat­mak is­te­di­ğim,be­nim­le il­gi­li bölüm. Bu ma­ka­le­de 6502 Sa­yı­lı Tü­ke­ti­ci­nin ko­run­ma­sı Hak­kın­da Kanun'a gön­der­me ya­pıl­mak­ta­dır. Gön­der­me­nin öte­sin­de,Ka­nun­da rek­lam­la­rın yeri üze­rin­de du­rul­muş,he­kim­lik­le rek­lam iliş­ki­si ele alın­mış­tır. Sa­de­ce ör­tü­lü rek­lam değil,Tü­ke­ti­ci­nin Ko­run­ma­sı sağ­lık açı­sın­dan da önem­li­dir. Bunu da ile­ri­de ben yaz­mak is­te­rim…
Devam ede­lim. Sayın Gi­rit­li­oğ­lu ya­zı­nın ba­şın­da:
“İlgili tüm hu­kuk­sal dü­zen­le­me­ler ve etik ku­ral­lar ge­re­ği sağ­lık ala­nın­da Rek­lam yap­mak ke­sin­lik­le ya­sak­tır. Ve­ri­le­bi­lecek ilan­lar ve ya­pı­la­bi­lecek bil­gi­len­dir­me­ler için de sı­nır­lı­lık­lar ge­ti­ril­miş­tir.
“..?sağ­lık ala­nın­da rek­lam,sağ­lık hiz­me­ti­ni ti­ca­ri bir meta ha­li­ne dö­nüş­tü­re­rek,hiz­me­tin ge­re­ği gibi ifa­sı­nı en­gel­le­mek­te­dir. “
An­la­dı­ğı­mı­za göre he­ki­min rek­lam ver­me­si etik de­ğil­dir…
6502 Sa­yı­lı Ya­sa­nın sa­de­ce 61.?mad­de­si­ne gön­der­me eksik olmuş zan­nı­mız­ca. Bu mad­de­nin daha fazla açı­lı­mı,Ti­ca­ri Rek­lam ve Hak­sız Ti­ca­ri Uy­gu­la­ma­lar Yö­net­me­li­ği ko­nuy­la il­gi­li daha fazla bilgi ver­mek­te­dir.
Bu bö­lüm­de dik­ka­ti­mi­zi çeken şu ot­çu­lar…ola­rak anı­lan­la­ra da bir ders ve­ril­mek­te­dir.
Dr.?Ser­met Koç ise içe dönük bir ça­lış­ma yap­mış­tır. Ama dik­ka­ti­mi­zi çeken şu cüm­le­ler ol­muş­tur”Do­ğal­lık­la asıl amacı sağ­lık olan bir uy­gu­la­ma­da kasti bir dav­ra­nış tıbbi bir uy­gu­la­ma­nın do­ğa­sı­na ay­kı­rı­dır. Kas­ten öl­dür­me su­çu­nun tıbbi uy­gu­la­ma­da yeri yok­tur….”
Mes­lek­le il­gi­li ce­za­lar,onur ku­ru­lu ka­rar­la­rın­dan ör­nek­ler ve­ri­len bir bölüm…
Dr. Nüket Örnek Büken ise,…Hasta Özerk­li­ği­ne Saygı ko­nu­su ele almış,yine TTB Onur ku­ru­lu­na ak­set­miş ko­nuy­la il­gi­li ko­nu­lar üze­rin­de dur­muş­tur.
Dr.Türk­can Bay­kal ve Dr.Ümit Biçer'in ortak ma­ka­le­sin­de Öz­gür­lü­ğün­den alı­ko­nul­muş Ki­şi­le­rin Adli Mu­aye­ne ve Ra­por­lan­dı­rıl­ma­sı,adlı özgün ça­lış­ma­sı var­dır:Özet­le;
“…Hukuk,norm ve ku­ral­la­rın dı­şı­na çı­kıl­dı­ğı du­rum­lar­da;”ha­ki­ka­te ulaş­mak,so­rum­lu­la­rı ve so­rum­lu­luk­la­rı­nı sap­ta­mak,adil bir yar­gı­la­ma ile ada­le­ti ger­çek­leş­tir­mek,or­ta­ya çıkan za­ra­rı taz­min etmek ve ona­rı­mı ger­çek­leş­ti­re­bil­mek için ola­yın ne­den­le­ri so­rum­lu­la­rı,ger­çek­leş­ti­ril­me şekli ve so­nuç­la­rı­nı ay­dın­lat­ma­ya ça­lış­mak­ta­dır…”
Tu­tuk­lu ve hü­küm­lü­le­rin de diğer has­ta­lar gibi dü­şü­nül­me­si ge­rek­ti­ği an­la­tıl­mış
Tıp etiği il­ke­le­ri uzun uzun an­la­tıl­mış­tır.
Bu bö­lüm­de Ce­nev­re Bil­dir­ge­si'ndeki He­kim­lik Andı yer al­mak­ta­dır;
“Gö­re­vim­le has­tam ara­sı­na;yaş,has­ta­lık ya da en­gel­li­lik,inanç,etnik köken,cin­si­yet,mil­li­yet,po­li­tik dü­şün­ce,ırk cin­sel yö­ne­lim,top­lum­sal konum ya da başka her­han­gi bir özel­li­ğin gir­me­si­ne izin ver­me­ye­ce­ği­me..?and içe­rim…
De­mok­ra­si ve insan hak­la­rı açı­sın­dan,çok önem­li gör­dü­ğüm şu alın­tı­yı da almak is­ti­yo­rum;
“…Has­ta­nın mu­aye­ne or­ta­mı­na (ke­lep­çe,göz­ba­ğı ve zin­cir gibi kı­sıt­la­yı­cı­lar) ile gir­me­si­ne engel olmak ve mu­aye­ne­le­ri her­han­gi bir kı­sıt­la­yı­cı ol­mak­sı­zın ger­çek­leş­tir­mek he­ki­min so­rum­lu­lu­ğun­da­dır…”
Dr.?M.?Cum­hur İzgi'de Hasta Sırrı ve Mah­re­mi­ye­ti üze­ri­ne güzel bir ma­ka­le yaz­mış. Özet ola­rak”…Unu­tul­ma­ma­lı­dır ki;şu an için var olan yaşam ko­şul­la­rı­nı ve­ri­li kabul etmek bi­re­yi kör­leş­ti­re­cek­tir. Ancak bi­linç öz­gür­leş­ti­ri­le­bil­dik­çe ik­di­ran kör­le­şe­cek­tir…”
Dr. Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men'in,ma­ka­le­le­ri­ni okur­ken,antik çağa,o büyük fi­lo­zof­la­rı din­li­yor gibi oldum. Ta­ri­hi ay­dın­la­tan o büyük alın­tı­la­rı si­zin­le sa­tı­rı­na do­kun­ma­dan pay­laş­mak is­ti­yo­rum.
“Bilim ta­ri­hi; ve­ha­let ve hu­ra­fe­nin mis­kin­li­ği­ne,iki­yüz­lü­lük ve ya­la­na,al­dat­ma ve al­dan­ma­ya;kı­sa­ca,ka­na­lı­ğın tüm güç­le­ri­ne karşı sürüp gelen,ama bir türlü bit­me­yen bir sa­va­şı­mın öy­kü­sü­dür(Ge­or­ge Sar­ton)
Böyle baş­la­yan ya­zı­nın de­va­mın­da,ay­dın­lan­ma ça­ğı­nın o güzel in­san­la­rıy­la biz­le­ri tek­rar bu­luş­tu­ru­yor. İşte Sok­ra­tes Sa­vun­ma­sın­dan”…Mah­kum ol­ma­mın ne­de­ni,söz­le­rim­den değil,atıl­gan­lı­ğım­dan,al­dı­rış­sız­lı­ğım­dan,say­gı­sız­lı­ğım­dan ötürü,sizin ho­şu­nu­za git­sin diye,baş­ka­la­rın­dan işit­me­ye alış­tı­ğı­nız gibi ağ­la­yıp sız­la­ma­dı­ğım için,ken­di­me ya­kış­tı­ra­ma­dı­ğım bu ben­ze­ri şey­le­ri yap­ma­dı­ğım için­dir. Özgür bir adama ya­kış­ma­ya­cak aşa­ğı­lık­la­ra kat­la­na­rak ya­şa­mak­tan­sa,ken­di­mi sa­vu­na­rak öl­me­yi se­çe­rim. ….Güç olan ölüm­den ka­çın­mak değil,kö­tü­lük­ler­den ka­çın­mak­tır…
Hele bir Gi­or­da­no Bruno(1548-1600) var. Bu bilim in­sa­nı­nın adıy­la 1990 lı yıl­lar­da Tür­ki­ye'de Dev­let Ti­yat­ro­la­rın­da bu oyun oy­nan­mış­tır. Müt­hiş bir oyun­du. Bir­kaç kez gidip iz­le­dim.?Bruno za­ma­nın ge­ri­ci­le­ri,yo­baz­la­rı ta­ra­fın­dan ka­zı­ğa bağ­la­nıp diri diri ya­kıl­mış­tı. “…Ne gör­dü­ğüm ha­ki­ka­tı giz­le­mek­ten hoş­la­nı­rım,ne de bunu açık­ça ifade et­mek­ten kor­ka­rım. Ay­dın­lık ve ka­ran­lık ara­sın­da­ki,bilim ve ce­ha­let ara­sın­da­ki sa­va­şa her yerde ka­tıl­dım. Bun­dan do­la­yı her yerde zor­luk­la kar­şı­laş­tım ve ce­ha­le­tin ba­ba­la­rı olan resmi aka­de­mis­yen­le­rin yanı sıra kalın ka­fa­lı ço­ğun­lu­ğun öf­ke­sin­de hedef ola­rak ya­şa­dım. …
Sayın Türk­men, bizi yine alıp ta­ri­hin de­rin­lik­le­ri­ne gö­tü­rüp,dün­ya­yı dön­dür­me­ye devam edi­yor. Bu kez Ga­li­leo Ga­li­lei 'den söz edi­yor. Ga­li­le,ka­zık­tan kur­tu­lu­yor,ancak yaşam boyu ev hap­si­ne çarp­tı­rı­lı­yor. O yine de bir aydın gibi “Eppur si muove(Yine de dö­nü­yor) diyor. Gö­rül­dü­ğü gibi,Dr.?Ha­fi­ze hanım bi­li­min gü­cü­nü çok güzel an­la­tı­yor.
Ge­le­nek­sel­den Ta­mam­la­yı­cı­ya Bi­lim­dı­şı Sağ­lık Uy­gu­la­ma­la­rı, adlı ma­ka­le­sin­de,gü­nü­müz­de çokça ko­nu­şu­lan şu ot­çu­la­ra,ha­ca­mat­çı­la­ra,sü­lük­çü­ler­le il­gi­li an­la­tım­lar­da bu­lu­nu­yor. On­lar­ca örnek ve­ri­yor.
İnsan sağ­lı­ğıy­la il­gi­li bu kadar spe­kü­la­tif bir pi­ya­sa­nın oluş­ma­sı kar­şı­sın­da hekim ola­rak şu so­ru­la­rı so­ru­yor
-So­run nedir? –So­ru­na nasıl yak­la­şıl­ma­lı­dır,-Çö­züm için ne yap­ma­lı­dır?
Ge­le­nek­sel sağ­lık uy­gu­la­ma­la­rı­na karşı du­rul­ma­dı­ğı­nı,”..?gelenek­sel sağ­lık uy­gu­la­ma­lad-rı­nın top­lum­sal ve ta­rih­sel ni­te­lik ta­şı­dı­ğı söy­le­ne­bi­lir” diye özet­li­yor.Ancak al­ter­na­tif tıp ola­rak ad­lan­dı­rı­lan te­da­vi yön­tem­le­ri­nin ge­le­nek­sel tıp­tan ay­rıl­dı­ğı­nın da altı çi­zi­li­yor.De­va­mın­da al­ter­na­tif tıp adı al­tın­da ya­pı­lan­la­rın mil­yar­lar­ca li­ra­yı bul­du­ğu ra­kam­lar­la açık­la­nı­yor. De­ney­sel yön­tem ye­ri­ne de­ney­ci­lik ege­men kı­lın­mak­ta­dır.
Bu­ra­da tüm oku­yu­cu­la­rı il­gi­len­di­ren bir ko­nu­nun al­tı­nı çiz­mek is­ti­yo­rum. Yine Ha­fi­ze Öz­türk Türk­men'in ya­zı­sı­nın sonuç bö­lü­mün­den:

“Dünya Sağ­lık Ör­gü­tü bit­ki­sel ürün­le­rin ilaç ol­ma­dı­ğı­nı,gü­ven­lik so­ru­nu ol­du­ğu ko­nu­sun­da sü­rek­li bül­ten­ler ya­yın­la­mak­ta­dır. Sağ­lık ba­kan­lı­ğı'nın da bu yönde bir bakış açısı ve uy­gu­la­ma­sı ol­ma­lı­dır…
Tür­ki­ye'de ak­tar­lar ye­te­rin­ce de­net­len­me­mek­te­dir.,ak­tar­lar ile il­gi­li geniş kap­sam­lı mev­zu­at ha­ya­ta ge­çi­ril­me­li­dir.

Şu kan­se­re iyi ge­li­yor,bu gribe,şu pros­ta­ta,şu ka­ra­ci­ğe­re söy­lem­le­rin­den ka­çı­nın. Bi­lim­sel he­kim­li­ğe gü­ve­nin.
He­pi­ni­zin eline gö­zü­ne,yü­re­ği­ne sağ­lık.

Okunma Sayısı: 5522