KÜLTÜR YAZILARI - 3

(Anadolu Kültüründe Halk Oyunları)
    Anadolu kültürünü en çok seyirlik oyunlarda,gelenek ve göreneklerde 
gözlemlemekteyiz.
    Avrupalı incelemeciler Avrupa'da bugün de köylünün oynadığı oyunların Yakın Doğu'nun eski tarımsal bolluk törenlerine uzandığını bilimsel yollardan göstermişlerdir. Bu konu epey uzun bir konu. Asıl konumuz Anadolu'ya gelirsek;bizim incelemecilerimizin çoğu Avrupalı gibi yaklaşmaz konuya. Anadolu'ya gelen Türklerin Anadolu'da kendilerinden önce yaşamış ve yaşamakta olan halkla dolaylı bir kültür alışverişinde olduklarını da kabul etmezler. Sanırsınız Türkler Anadolu'ya gelip yerleştiklerinde Anadolu bomboştu. Burada hiç kimse yaşamıyordu. Oysa gene bugün bilginlerin gösterdiği gibi bu eski inançlar köylünün bilincine öyle sinmiştir ki,tek tanrılı dinlerin bile, örneğin Hıristiyanlık'ta  Paskalya, Noel, İslam'da Muharrem ve Aşure törenlerinin bile,eski inançlara ve bunların takvim dönemlerine uydurulduğunu göstermiştir. 
    Bir üst bölümde anlattığım gibi, mezar kazısında kültürlerin iç içeliği  belirgindir.
    Eski uygarlıkların hepsinde,bolluk,kıtlık,kemerleri sıkma,oruç,perhiz,ölüm,sıkıntı ve daha bir sürü şeyi anlatan törenler vardı. Hepsinin anlatılması ayrı bir yazı konusudur. 
    Tüm bu öğelerin hemen hemen hepsinin karşılıklarını Anadolu'da bugün buluyoruz. Yağmur yağdırmak için yeşiller giyme, Bodi Bostan oynanması, Güneş çıkarmak için çıralar yakıp evleri dolaşarak oynanan Kuç Kuçura, Hıdrellez'de ak giysi giyme, Hızır'ın yeşil giysili olması….Bunlara çocuk oyunları ve diğer seyirlik oyunlarda da rastlanır. 
    Anadolu'da Orta Asya'nın etkisi çok fazladır. Bir sürü gelenek görenek ve seyirlik oyunlarda Şamanlığın izleri görülmektedir. Çünkü Türkler'in asıl kültürlerini belirleyen Şamanlıktır…Bazı Amerikalı ve Avrupalı bilim adamları,Çin,Japon,Hint ve Antik Yunan dramı gibi köklü tiyatro geleneklerinin tümünün Şamanlıktan ileri çıktığını kendilerine özgü anlatımlarıyla ileri sürmüş ve kanıtlamışlardır. 
    Anadolu kültürüne Şamanlıktan gelen çok önemli bir sözcük vardır;”oyun” O kadar çok anlamda kullanılır ki,dünyanın başka hiçbir dilinde yoktur. Örneğin;Çocukların oyunu,dans,dramatik gösteri,kağıt,zar gibi baht oyunları,sporla ilgili eylemler hep oyun sözcüğüyle belirtilir. 
    Oyun sözcüğünün katıldığı başka söylemler de vardır. Örneğin;Oyun almak,birine oyun etmek,oyun havası,oyun kağıdı,oyun vermek,oyuna çıkmak,oyuna gelmek
gibi…Bununla bitmiyor,bazı ekler alarak şunları da içeriyor;oyunbaz,oynaşmak,oynaya oynaya,güle oynaya,oyunbozan,oyunbozanlık etmek,oyuncak gibi…
    Kısa bir açıklama ile bu oyun sözcüğüyle şamanizmi kapatalım; Orta Asya şamanının türlü adları arasında,örneğin  Yakutların kullandığı ad Türkçe bir ad olan “oyun”du.Kadın Şamana ise Moğolca'dan gelen udahan, orta şamana orta-oyun, yüce şamana ulahan-oyun deniliyordu.

Okunma Sayısı: 125