KÖY ENSTİTÜLERİ VE KO­RO­NAVİRÜS!.

*Köy Ens­ti­tü­le­ri'nin özgün eği­tim öğ­re­tim sis­te­mi, Kars'tan Kırk­la­re­li'ne kadar 21 okul­da 10 yıl bo­yun­ca sürn­dü­rül­dü.
*Zor­luk, sorun ve da­yat­ma­la­ra kar­şın dün­ya­ya örnek bir uy­gu­la­ma ola­rak Türk ve genel eği­tim ta­rih­le için bir ilk sa­yıl­dı.
*17 Nisan 1940'ta ku­ru­lan Köy Ens­ti­tü­le­ri'nin ha­zır­lık aşa­ma­la­rı uy­gu­la­ma sü­re­ci ve ka­pa­tıl­ma ne­den­le­ri…
Köy Ens­ti­tü­le­ri tamam da, ko­ro­na­vi­rüs ne alaka? Diye so­ran­la­rı­nız ola­bi­lir. Bunu ya­zı­nın so­nun­da açık­la­ya­ca­ğım. Lüt­fen dik­kat­li­ce oku­yun,
Ana­do­lu 1920-30 larda eği­tim­den yok­sun bir yerdi. Daha 1900 lü yıl­lar­da bu bi­li­ni­yor­du
Ta­rı­mın ge­liş­me­si için eği­ti­min, ay­dın­lan­ma­nın şart ol­du­ğu­nu bilen ay­dın­lar vardı. Bun­la­rın ba­şın­da eği­tim­ci yazar Ethem Nejat(1887-1921) İş ba­şın­da eği­tim pro­je­si bir baş­lan­gıç­tır.
2. Meş­ru­ti­yet'te fi­liz­le­nen ben­zer gö­rüş­ler, cum­hu­ri­ye­tin ilk yıl­la­rın­da güç­len­di. 1924-1925'te ya­ban­cı uz­man­lar da Tür­ki­ye için öne­ri­ler­de bu­lun­du. Bun­lar­dan biri de eği­tim­ci John Dewey'dir. Ver­di­ği ra­por­da özet ola­rak; köy öğ­ret­men­le­ri­nin sağ­lık ele­man­la­rıy­la iş­bir­li­ği yap­ma­sı­nın öne­mi­ni be­lirt­miş­ti.
Mus­ta­fa Ne­ca­ti'nin Ma­arif Ve­kil­li­ği(Milli Eği­tim ba­ka­nı-1925-1929) dö­ne­min­de, ken­di­sin­den ön­ce­ki tüm olum­lu öne­ri­le­ri gün­de­me aldı.
*1926'da kendi ku­şa­ğın­dan, yet­kin ve güçlü mer­kez ör­gü­tü kurdu. Yeni Türk harf­le­ri­nin kabul edil­di­ği 1928'de yak­la­şık 40 bin köyün an­ca­küç­te bi­rin­de, top­lam 16 bin do­la­yın­da öğ­ret­men veya öğ­re­tim gö­rev­li­si vardı.
*25 köyün ne okulu ne öğ­ret­me­ni vardı.
*Mus­ta­fa Ne­ca­ti gece gün­düz ça­lı­şa­rak(ölü­mü­ne değin 1 Ocak 1929) on yıl­lık bir öğ­ret­men ye­tiş­tir­me planı ön­gör­müş; bunun için ive­di­lik­le her biri 600 mev­cut­lu 10 çağ­daş okul aç­ma­yı he­def­le­miş­ti.
*Daha Köy Ens­ti­tü­le­ri­ne zaman vardı. Ancak,onun bir de­ne­me­si ola­rak 3 yıl­lık ya­tı­lı Kay­se­ri Zin­ci­de­re ve de­niz­li Köy Mu­al­lim mek­tep­le­ri açıl­dı. Yer­le­şim yer­le­rin­den uzak­ça yer­ler­de ku­ru­lan okul­da, kül­tür ders­le­ri iş­le­ni­yor; öğ­le­den sonra 30 dö­nüm­lük tarla ala­nın­da,bağ bahçe, ahır, kümes, ekim,dikim, sağım üre­ti­mi ya­pı­lı­yor­du. Bu okul­lar 1929-1932 ara­sın­da üç dönem mezun ver­dik­ten sonra ka­pan­dı.
*Dr. Reşit Galip 1932 de bakan olun­ca. Uz­man­lar­dan olu­şan bir Köy İşleri Ko­mis­yo­nu ku­rul­du.
*İşte tam bu sı­ra­da Öğ­ret­men Okulu çı­kış­lı İsmail hakkı Ton­guç da İş ve Mes­lek Eği­ti­mi adlı ki­ta­bı­nı ya­yım­la­dı.
*1935'te gö­re­ve gelen Kül­tür(Milli Eği­tim) Ba­ka­nı Saf­fet Arı­kan,öğ­ret­me­nin aile­siy­le köyde yer­leş­me­si ve örnek üre­tim yap­ma­sı için yer ve arazi tah­si­si­ni amaç­la­yan “Köy öğ­ret­men­le­ri” pro­je­si­ni onay­la­ya­rak Gazi Eği­tim Ens­ti­tü­sü öğ­ret­me­ni İsmail hakkı Ton­guç'u İlköğ­re­tim genel Mü­dür­lü­ğü­ne atadı.
*1936 da Es­ki­şe­hir Çif­te­ler'de Köy Eğit­men­le­ri kursu açıl­dı. Bu­ra­da yeni ter­his edil­miş okum­la yazma bilen çavuş, on­ba­şı ve er­ler­den ye­te­nek­li köy genç­le­ri, 6 ay kurs eği­ti­min­den sonra üç sı­nıf­lı köy okul­la­rı­na atan­ma­ya baş­la­dı. Kur­si­yer­ler ilk örnek ders­le­ri­ni An­ka­ra'da Ba­kan­lar Ku­ru­lu'nun önün­de ver­di­ler. Ders­ler şun­lar­dı:Hesap, Yurt ve Ya­şa­ma Bil­gi­si, Okuma ve Yeni Harf­ler­le Türk­çe…
*Es­ki­şe­hir Çif­te­ler, İzmir Kı­zıl­çul­lu 'da iki 5 yıl­lık Öğ­ret­men Okulu açıl­dı. İşte Köy Ens­ti­tü­le­ri'nin baş­lan­gı­cı budur.
*Bu­ra­ya kadar olan sü­re­ci zevk­le iz­le­yen M. Kemal Ata­türk, Köy Ens­ti­tü­le­ri'nin ku­ru­lu­şu­nu gö­re­me­di. Acaba bir­kaç yıl daha ya­şa­sa,bir dizi şans­sız­lık ve ye­ter­siz­lik­le gün­de­me ge­lecek Köy Ens­ti­tü­le­ri, ayak­ta kalır ve Tür­ki­ye bam­baş­ka bir ülke olur muydu?
*Köy Ens­ti­tü­le­ri , en önce ya­pıl­ma­sı ge­re­kir­ken, en sona bı­ra­kıl­mış­tı. İkinci Pay­la­şım Sa­va­şı ko­şul­la­rın­da, ba­şı­rı­ıl­ma­ya ça­lı­şıl­mış, son­ra­sın­da da çok par­ti­li dö­nem­de mu­ha­lif­le­rin he­de­fi ol­muş­tu. As­lın­da mu­ha­lif­le­rin değil, mü­te­ga­li­be­nin, ağa­la­rın, yo­baz­la­rın, ge­ri­ci­le­rin, he­de­fi ol­muş­tu.
*Yeni C.?baş­ka­nı İsmet İnönü,28 Ara­lık 1938'de Kül­tür Ba­kan­lı­ğı adı­nın Ma­arif Ve­ka­le­ti­ne(Milli Eği­tim ba­kan­lı­ğı) dö­nüş­tü­rü­le­rek, Baş­ba­kan Celal Bayar'ın Ma­arif Ve­kil­li­ği'ni bı­ra­kan Saf­fet Arı­kan'ın ye­ri­ne Hasan Ali Yücel'in ata­ma­sı­nı onay­la­dı. Nasıl bir iştir? H.?Ali Yücel'i ata­yan celal Bayar ve onun ön­cü­lük et­ti­ği DP. (De­mok­rat parti) ge­ri­ci ik­ti­da­rı, Onu ir­dir­mek, Köy Ens­ti­tü­le­ri ka­pat­mak için elin­den ge­le­ni ar­dı­na koy­ma­mış­tır!
*Mus­ta­fa Ne­ca­ti eko­lün­den gelen, çağ­daş, laik bir insan olan Hasan Ali yücel(28.12,1938-05.08. 1946) 7 yıl 7 ay 7 gün(777) hiz­met etti.
*Bu­ra­da şunu yaptı ,bunu ya­pa­ma­dı­yı an­lat­ma­ya­ca­ğım. Ko­nu­muz Ens­ti­tü ta­ri­hi! 1939 yı­lın­da ilk kez Ma­arif Şu­ra­sı top­lan­dı. Şü­ra­ya, başta İsmet İnönü, M.?ve­kil­le­ri,yö­ne­ti­ci­ler, eği­tim­ci­ler,eğit­men­ler,köy­lü­ler…ka­tıl­dı. Asıl konu Köy Ens­ti­tü­le­ri'ydi. Köy ens­ti­tü­le­ri şü­ra­da alı­nan ka­rar­lar doğ­rul­tu­sun­da , 17 Nisan 1940 yı­lın­da ku­rul­du.
*Ku­ru­luş ge­rek­çe­sin­de şöyle ya­zı­lı­yor­du: 31 bin kö­yü­müz­de okul yok­tur. Erkek nü­fu­sun % 76,7'si, kadın nü­fu­sun % 91,8'i okuma yazma bil­me­mek­te­dir. Bil­gi­siz­li­ğin en yoğun ol­du­ğu yer­ler, genel nü­fu­sun %81'ini ba­rın­dı­ran köy­ler­dir. Köy­lü­nün daha iyi üre­ti­ci ol­ma­sı için oku­tul­ma­sı ko­şul­dur. Öğ­ret­men okul­la­rı me­zun­la­rı köy ko­şul­la­rı­na uyum sağ­la­ya­mı­yor. Bu hiz­me­ti köy­ler­den alı­na­cak aday­la­rın ye­tiş­ti­ri­le­ce­ği Köy Ens­ti­tü­le­ri ve­re­bi­lir…

*Peki, Köy Ens­ti­tü­le­ri, bu köy genç­le­ri­ne ne ve­re­cek­ti? Ko­ope­ra­tif­çi­lik, tarım iş­le­ri, dül­ger­lik, de­mir­ci­lik, HASTA BA­KI­MI, dikiş, ev ida­re­si, çocuk ba­kı­mı da öğ­re­ti­le­cek­ti.
* Cum­hu­ri­yet Tür­ki­ye'sinde baş­la­tı­lan, bu özgün eği­tim-öğ­re­tim sis­te­mi,Kars'tan Kırk­la­re­li'ne kadar 21 ens­ti­tü­de 10 yıl bo­yun­ca sür­dü­rül­dü
*Zor­luk, sorun ve da­yat­ma­la­ra kar­şın dün­ya­ya örnek bir uy­gu­la­ma ola­rak Türk ve genel eği­tim ta­rih­le­ri için bir ilk sa­yıl­dı.
*Köy Ens­ti­tü­le­ri, 2.Dünya Sa­va­şı ko­şul­la­rı, çok par­ti­li yö­ne­ti­me geçiş tar­tış­ma­la­rı, yo­baz­lık, ge­ri­ci­lik di­renç­le­ri ne­de­niy­le 10 yıl mezun ver­dik­ten sonra 24 Ocak 1954'te De­mok­rat Parti dö­ne­min­de yok edil­di! Sonra İlköğ­ret­men Okul­la­rı­na dö­nüş­tü­rül­dü. Fakat DP'den sonra gelen ge­ri­ci yö­ne­tim­ler Öğ­ret­men Okul­la­rı na da ta­ham­mül ede­me­di. Za­man­la on­la­rı da kal­dır­dı­lar.
*1944'teki ilk me­zun­la­rın­dan 1950'lere kadar köy kö­ken­li 17 bin öğ­ret­men ve 5 bin do­la­yın­da SAĞ­LIK­ÇI bu ku­rum­lar­da ye­tiş­ti. Bun­lar, 1980'lere kadar 40 bin do­la­yın­da­ki köyün yak­la­şık ya­rı­sın­da görev ala­rak oku­ma-yaz­ma ve okul eği­ti­mi sü­reç­le­ri­nin ba­şı­nı çek­ti­ler.
*Köy ya­şa­mı­nı dü­zen­le­yi­ci hiz­met­le­re kat­kı­da bu­lun­du­lar. Hal­kev­le­ri,kent okul­la­rı, kamu gö­rev­li­le­ri gibi ko­nu­lar­la bir­lik­te da­ya­nış­ma­lı köy ya­şa­mı ve kül­tü­rü­nü in­ce­le­me ve araş­tır­ma­la­ra aç­tı­lar. Yeni bir köy ede­bi­ya­tı da bu­ra­da doğdu!
Ya­zı­nın bir­çok ye­rin­de sağ­lık­çı, hasta ba­kı­mı gibi ta­nım­lar geçti. Evet Köy Ens­ti­tü­le­ri­nin eği­tim yap­tı­ğı dö­nem­de bu bö­lüm­ler­den 5 bin sağ­lık ele­ma­nı ye­tiş­ti. Eğer devam et­sey­di. Bugün sağ­lık ele­ma­nı dar­lı­ğı­mız ol­ma­ya­cak­tı. Ben Datça gibi nü­fu­su 20 olan küçük bir ka­sa­ba­da ya­şı­yo­rum. Bu­ra­da bile hem­şi­re ve ebe ge­rek­si­ni­mi var. Hem de çok. Dok­tor­la­rı­mız bizim gö­zü­mü­zün nu­ru­dur. Ama bu ara ele­man de­di­ği­miz in­san­lar ol­ma­sa ne ya­pa­cak­lar. Ebe­ler, hem­şi­re­ler he­kim­le­ri­mi­zin kolu ka­na­dı­dır.

Böyle pan­de­mik or­tam­lar­da çok ama çok ih­ti­ya­cı­mız olan ele­man­la­rın nok­san­lı­ğı bile Köy Ens­ti­tü­le­ri'nin ka­pan­ma­sıy­la izah edi­le­bi­lir. Ge­ri­ci, yobaz ya­pı­nın bizi ge­tir­di­ği yeri gö­rü­yor­su­nuz.
Ya­zı­yı bi­tir­me­den, Köy Ens­ti­tü­le­ri'de saz ho­ca­lı­ğı yap­mış Aşık Vey­sel'in bir şi­irin­den alın­tı yap­mak is­ti­yo­rum(Ta­ma­mı­nı in­ter­net or­ta­mın­dan oku­ya­bi­lir­si­niz)

KÖY ENSTİTÜLERİ'NE
Ens­ti­tü bir ko­va­na mi­sal­dir
Her türlü çi­çek­ten alır bal yapar
Yur­du­muz için­de doğru bur yol­dur
Mem­le­ke­te kanat takar kol yapar
Uya­rın köy­lü­yü var­sın ayıl­sın
Ens­ti­tü kuv­ve­ti yurda ya­yıl­sın
Her­kes ka­zan­cı­nın yo­lu­nu bil­sin
Öğ­ret­men­ler iz gös­te­rir ,yol yapar

AŞIK VEY­SEL ŞA­TI­ROĞ­LU

Okunma Sayısı: 2946