EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ'NDE DATÇA

    Ev­li­ya Çe­le­bi (ö.1684) dün­ya­nın en büyük sey­ya­hı­dır ve Os­man­lı ih­ti­şa­mı­nı en iyi an­la­tan ese­rin sa­hi­bi­dir. Eseri Se­ya­hat­na­me'yi 10 cilt şek­lin­de ha­zır­la­dı ve sa­ra­ya tak­dim etti.?Zaten aile­si de sa­ray­la bağ­lan­tı­lı­dır. Se­ya­hat­na­me­nin hi­ka­ye­si ve Ev­li­ya Çe­le­bi'nin bi­yog­ra­fi Tür­ki­ye Di­ya­net Vakfı İslam An­sik­lo­pe­di­si'nden bu­lu­na­bi­lir.?Seyahat­na­me'nin gü­ve­ni­lir bir ya­yı­nı için de şu bib­li­yog­raf­ya­ya ba­kı­la­bi­lir:Ev­li­ya Çe­le­bi,SE­YA­HAT­NA­ME,Der­le­yi­ci­ler: Seyit Ali Kah­ra­man,Yücel Dağlı, İbra­him Zen­gin,YKY,İstan­bul,2007,2.?baskı.
     Ama şimdi ya­za­ca­ğım sa­tır­lar için Se­ya­hat­na­me'den alın­tı­la­mak için şu eseri kul­la­na­ca­ğım:Ev­li­ya Çe­le­bi,SE­YA­HAT­NA­ME(Ak­de­niz Ada­la­rı ve Girit Fethi),Haz:İsmet PAR­MAK­SI­ZOĞ­LU,Kül­tür ve Tu­rizm Ba­kan­lı­ğı Ya­yın­la­rı,An­ka­ra,1983.
     Ev­li­ya Çe­le­bi şim­di­ki Yunan ada­la­rı­nı gez­dik­ten sonra Datça'ya da gel­mek zo­run­da kal­mış­tır.(29 Eylül 1671)Şimdi bu hu­su­su ondan din­le­ye­lim(a.g.e.,s.23-24) ve pek tabii bunu bir coğ­raf­ya­cı ile oku­mak daha iyi ola­cak­tır:
    
         “KE­FA­LOS KALESİ VAS­FIN­DA

     Tam İstan­köy'den 20 mil uzak­ta Te­kir­bur­nu'nu dö­nün­ce 8 kafir kal­yo­nu­nun içine gi­re­düş­tük.Bizim Ali Reis hemen göz açıp ka­pa­yın­ca­ya kadar içeri bo­ca­la­yıp orsa orsa Ana­do­lu kı­yı­sın­ca ya­naş­tı.La­net­lik kafir bir kat ala­ban­da(Deniz tek­ne­le­ri­nin iç yan­la­rı, borda kar­şı­tı.) üze­ri­mi­ze atıp,cümle yel­ken­le­rin döküp bizi yedi başlı ca­na­var avım­dır deyüp kova kova fır­tı­na gibi gel­me­de,ama bizim fir­ka­te reisi bu hali görüp,baş yel­ke­ni­ni dahi bağ­la­yup,honda(Bir ipin so­nu­na ko­nu­lan ve için­den ilmek ge­çi­ri­le­bi­len düğüm) seren idüp,bağ gös­te­rip ve bütün si­lah­la­rı­nı ha­zır­la­yıp ala­ve­re(Bir şeyin elden ele geç­me­si; Va­pur­lar­da bu bi­çim­de ta­şı­ma işi için bor­da­lar­da ku­ru­lan ba­sa­mak­lı is­ke­le.) can­kur­ta­ran kul­la­nıp o anda yıl­dı­rım misal şa­kı­yıp ka­fi­rin gö­zün­den kay­bol­duk.?Hakk'a ham­dol­sun öy­le­ce kur­tul­duk.
?
      Herki(Khal­ki),İleki(Tilos) ve İncir­li(Ni­si­ros)-ada­lar için ba­kı­la­bi­lecek kay­nak:KU­RU­MAH­MUT,Ali;BA­ŞE­REN,Ser­taç Hami;Ege'de Gri Böl­ge­ler,TTK,An­ka­ra,2004.?bir tane daha:ERİNÇ,Sırrı;YÜCEL;Talip;Ege De­ni­zi:Türki ile Komşu Ege Ada­la­rı,TKAE YA­YI­NI;An­ka­ra,1988.- ada­la­rı ara­sın­dan ge­çer­ken yine la­net­lik­ler üze­ri­mi­ze çı­ka­gel­di­ler. İçle­rin­de 2 bul­gar­la­rı var kır­lan­gıç kuşu gibi uçu­yor­lar.Bun­lar bizi uz­la­yın­ca biz de yine Ana­do­lu kı­yı­la­rı­nı iz­le­dik. 
      Allah bilir ki Rodos'a va­ra­ma­ya­ca­ğı­mız ka­nı­sı bas­kın idi. Bir gece bizi ko­va­la­dı. Allah'a şükür ye­ti­şe­me­di.Biz de Men­te­şe top­ra­ğın­da Ye­ni­ce kı­yı­sı­na can atıp , can kur­ta­rın­ca ,kafir geç­me­mi­zi en­gel­le­di ide de so­nun­da kesip,yı­kı­lıp,ce­hehn­nem olası di­ya­rı­na gitti.?Biz de uygun 

hava ile Ye­ni­ce kı­yı­sı ile on mil do­ğu­ya gidip Datça kı­yı­sın­dan da on mil daha alıp Ki­li­se­li'ye gel­dik.?Alçak bir kaya üze­ri­ne bir bu­run­da ku­rul­muş viran bir ki­li­se­dir.?Ama pek güzel yatak li­man­dır.
      Geç­miş­te ba­kım­lı bir is­ke­le imiş.Men­te­şe kı­yı­sın­da Datça,Ye­ni­ce ve Za­ha­ri­ye'yi içine alan sözde ka­za­dır.Hiç­bir ka­sa­ba­sı ol­ma­yıp ta­ma­mı 47 parça ba­şı­na buy­ruk Türk köy­le­ri­dir ki hepsi de Men­te­şe pa­şa­sı­nın has­sı­dır.Yö­re­yi voy­vo­da­la­rı yö­ne­tir…Bizi kafir yıl­dı­rıp ya­naş­tı­ğı­mı­zı gör­dük­le­ri halde bu Türk­ler bizi ko­va­la­dı­lar ve bir içim su bile ver­me­di­ler…
       Bu­ra­sı doğu batı doğ­rul­tu­sun­da 80 mil uza­nan bir bu­run­dur.?Bir yanı Sön­be­ki adası ka­ya­lık­la­rı,bir yanı da Gö­ko­va Kör­fe­zi­dir.
Bu burun üze­rin­de­ki köy­ler­de ya­şa­yan in­san­lar gayet güzel tüfek kul­la­nır­lar.Biz­den 3 gün önce Malta ge­mi­le­ri bu­ra­da bir kı­yı­ya asker dö­ke­rek köy­le­re bas­kın ver­mek,za­hi­re ve esir almak ama­cın­da olur­lar.?Bu ya­ra­maz Türk­le­rin yedi sekiz bini bir araya gelip hemen o kı­yı­ya se­ğir­tip kafir ge­mi­le­ri ka­ya­lar ara­sın­dan kur­şun­la döve döve çe­kil­me­ye zor­lar­lar.?
       Ka­ra­ya çıkan ka­fir­le­ri de kır­mak­la tek biri bile kur­tul­maz,sağ ka­lan­la­rı­nı tut­sak edip dağ­la­rın­da keçi güt­me­ye ve­rir­ler.?Gerçi ya­ra­maz ki­şi­ler­dir ama ga­yet­le yiğit ve peh­li­van in­san­lar­dır.Sözün kı­sa­sı bun­lar­dan bir pul bile ala­ma­dık ve yine fir­ka­te­ye bi­ne­rek 100 mil do­ğu­ya içeri gir­miş Gö­ko­va Kör­fe­zi­ni çe­vi­ren uzak,yakın dağ­la­rı,bel­le­ri,ova­la­rı sey­re­de­rek geç­tik.Kör­fe­zin di­bin­de Sö­ğüt­çük de­ni­len yer­de­ki beli,dere için­den Sön­be­ki bo­ğa­zı­na dek pa­di­şah­lar him­met edip kes­se­ler Datça,Ye­ni­ce ve Za­ha­ri­ye ka­za­sı bir ada­cık olu­ve­rir.?Ama el­bet­te gay­ret ister.”
      Ye­ni­ce ve Za­ha­ri­ye'nin ne­re­si ol­du­ğu­nu araş­tır­ma­la­rı­ma rağ­men bu­la­ma­dım.Ki­li­se­li ise Kargı Koyu ol­du­ğu­nu veya Bod­rum'da bir yer ol­du­ğu­nu sa­nı­yo­rum.Bu prob­le­mi çöz­mek için il­gi­li yer­le­rin gay­ret­le­ri­ni bek­li­yo­rum.

BA­LI­KA­ŞI­RAN PRO­JESİNİ DÜ­ŞÜ­NEN BİRİ DAHA
Ev­li­ya Çe­le­bi'nin de bah­set­ti­ği bu proje için Kni­dos­lu­lar da ni­yet­liy­di.?Bence Ev­li­ya'nın bunu zik­ret­me­si­nin ne­de­ni hal­kın hala Kni­dos­lu­la­rın ni­ye­ti­ni bilip ondan söz et­me­siy­di.Bugün hala bu proje gün­dem­de­dir, ga­ze­te­ler­den takip edi­le­bi­lir.?Ve şu si­te­den de ba­kı­la­bi­li­lir:
http://?www.?ye­ni­asir.?com.?tr/?ha­ya­ti­ni­cin­den/?2011/?08/?21/?ege-ile-ak­de­ni­zi-bir­les­ti­ren-tu­nel
Ev­li­ya'nın de­di­ği gibi bu proje gay­ret ister.?Bu gay­re­ti gös­te­re­bi­lecek bir ku­ru­mun şu anda ol­ma­dı­ğı çok açık­tır.
Son ola­rak Ev­li­ye Çe­le­bi'nin bu­ra­la­ra ayak basıp kayıt al­tı­na al­ma­sı büyük mut­lu­luk­tur,bu bah­ti­yar­lı­ğın aç­tı­ğı yolda Datça araş­tır­ma­cı­la­rı­nın yü­rü­me­si ge­rek­mek­te­dir.

Okunma Sayısı: 7382