“CUM­HURİYET FAZİLETTİR.”

Bu sözü sar­fe­den ulu önder Mus­ta­fa Kemal Ata­türk;an­la­şı­lı­yor ki hep Cum­hu­ri­yet­ten yana ol­muş­tur.Bu sözü söy­ler­ken tabi ki de daha ra­hat­tı ama ön­ce­den de bu fi­kir­de ol­du­ğu an­la­şı­lı­yor.An­la­şıl­ma­sı şu­ra­dan kay­nak­lan­mak­ta­dır ki Maz­har Müfit'e al­dır­dı­ğı not­lar­da ileri he­def­le­rin­de Cum­hu­ri­yet'in ku­rul­ma­sı yer al­mak­ta­dır.Tabii ki o de­vir­de ulu Tür­kis­tan'da bir Cum­hu­ri­yet dal­ga­lan­ma­sı ya­şa­nı­yor.Azer­bay­can,Bu­ha­ra,Hive,Ho­kand,Doğu Tür­kis­tan hep bu dal­ga­lan­ma­nın baş­me­kan­la­rı;Mus­ta­fa Çokay,Meh­med Emin Re­sul­za­de,Osman Hoca,Fey­zul­lah Hoca da hep bu dal­ga­lan­ma­nın baş ak­tör­le­riy­di­ler.Belki de Tür­kis­tan'ın iç­le­rin­den pek de ha­be­ri ol­ma­yan Mus­ta­fa Kemal ile Osman Hoca'nın aynı şey­le­ri dü­şü­nüp tar­tı­şa­bil­me­si bir koz­mo­po­lit­lik­ten değil aynı soy­dan tü­re­me­den ve bu yüz­den de aynı ref­leks­le­re sahip ol­ma­sın­dan kay­nak­lan­mak­ta­dır.

Şu du­rum­da Os­man­lı niye böyle bir ref­leks için­de ol­ma­mış­tır diye dü­şü­nü­le­bi­lir lakin onlar ku­ru­lu dev­let­le­ri­ni ko­ru­ma­ya odak­lı si­ya­set üret­mek­tey­di­ler.Bir mo­nar­şi­nin mü­mes­sil­le­ri Cum­hu­ri­ye­ti hep kötü ve feci bir şe­kil­de gör­dü­ler.Se­çim­ler­den veya halk­tan değil bil­me­dik­le­ri için kor­ku­yor­lar­dı.Hatta Meh­med Reşad'ın cum­hu­ri­yet kor­ku­su hep an­la­tı­lır ve öyle çok da ya­ba­na atı­la­cak bir korku de­ğil­dir.Ama her Türk dev­le­ti ara­sın­da da bir de­vam­lı­lık var­dır.Bu yüz­den ku­ru­lan dev­let­le­ri apay­rı dü­şün­me­mek ge­re­kir.​Bazı de­vam­lı­lık­lar:

1)Türk Va­tan­daş­lı­ğı-Os­man­lı Va­tan­daş­lı­ğı Mi­sa­li

Ka­nun-ı Esasi'nin(1876) 8.​mad­de­si Şöyle de­mek­te:”Os­man­lı Dev­le­ti ta­biy­ye­tin­de bu­lu­nan fert­le­rin cüm­le­si Os­man­lı tabir olu­nur.”

Bu madde bize bir şeyi ha­tır­lat­mak­ta:

“Tür­ki­ye Dev­le­ti'ne va­tan­daş­lık bağı ile bağlı olan­lar Türk ıtlak olu­nur.”(1924 Ana­ya­sa­sı)
Bu­ra­da an­la­ya­ca­ğı­mız 2 dev­le­tin de kendi va­tan­daş­la­rı­nı seçme sis­tem­le­ri ay­nı­dır.

2)Tev­hid-i Ted­ri­sat Mi­sa­li

Her­kes bilir ki eği­tim bir­li­ği Türk Cum­hu­ri­ye­ti'ndeki eği­tim in­kı­lap­la­rın­dan bi­ri­dir ve bu sa­ye­de tüm okul­lar Milli Eği­tim Ba­kan­lı­ğı'na(Ma­arif Ve­ka­le­ti) bağ­lan­dı.Bu­ra­da ortak eği­tim verme esası ha­kim­di ve öyle de oldu.​Bu or­tak­lık sa­ye­sin­de Yeni Türk Al­fa­be­si öğ­ren­ci­le­re daha kolay öğ­re­til­miş oldu.

Ama mu­ha­fa­za­kar­lar bu ka­nu­nu ten­kit et­mek­te­ler ve ken­di­le­ri­ne Os­man­lı'yı reh­ber edin­mek­te­ler.​Ama bu oku­ma­maz­lık ve idrak ede­me­mez­lik Os­man­lı İmpa­ra­tor­luk şa­nı­na ya­kış­maz.
Ka­nun-ı Esasi madde 16:”Bil­cüm­le mek­tep­ler dev­le­tin ne­za­re­ti al­tın­da­dır.Os­man­lı te­ba­ası­nın ter­bi­ye­si bir it­ti­hat ve in­ti­zam tarzı üzere olmak için ge­rek­li es­ba­ba te­şeb­büs olu­na­cak­tır.”
Bu kısa ör­nek­te bile gö­rül­me­li­dir ki tüm Türk dev­let­le­ri kar­deş­tir ve aynı kök­ten gel­mek­te­dir­ler.​
Bi­ri­ne düş­man olan hep­si­ne düş­man;bi­ri­ne dost olan hep­siy­le dost­tur.​Bu yüz­den de ta­ri­hi­miz­le gurur duy­ma­lı­yız.Cum­hu­ri­yet var diye Os­man­lı kö­tü­len­mez.Keza Müs­lü­man'ın diye de Ma­ca­ris­tan kö­tü­le­ne­mez.
Cum­hu­ri­yet ge­tir­di­ği öz­gür­lü­ğün ya­nın­da işte diğer soy­daş dev­let­ler­le kay­naş­mak için en güçlü yö­ne­tim tar­zı­dır.
Ona sahip çık­mak her fer­din gö­re­vi­dir.

Okunma Sayısı: 4138