DATÇA – BOZ­BU­RUN İSTİLACI YABANİ TÜR­LERİ KONT­ROL AL­TI­NA ALMA PRO­JESİ DEVAM EDİYOR

Proje Hak­kın­da bilgi veren Doğal Denge Der­ne­ği yap­tı­ğı açık­la­ma­da ''

Dat­ça-Boz­bu­run özel çevre ko­ru­ma böl­ge­si de­ni­zel alan­da­ki is­ti­la­cı ya­ban­cı tür­le­rin
va­tan­daş ka­tı­lı­mı ile iz­len­me­si pro­je­si Tu­r­qu­o­ise Coast En­vi­ron­ment Fund fi­nan­sal des­te­ği ile Doğal Denge Der­ne­ği ta­ra­fın­dan yü­rü­tül­mek­te­dir. 2023 yılı Eylül ayın­da baş­la­yan proje ça­lış­ma­la­rı 2024 yılı Nisan ayın­da ta­mam­la­na­cak­tır.
Kü­re­sel iklim ve eko­lo­jik kriz için sıcak bir nokta olan Ak­de­niz, dün­ya­nın en fazla av­cı­lı­ğı­nın
ya­pıl­dı­ğı, deniz bi­yo­çe­şit­li­li­ği­ni en­di­şe ve­ri­ci bir oran­da kay­bet­ti­ği ve ge­ze­ge­nin geri
ka­la­nın­dan % 20 daha hızlı bir oran­da ısın­dı­ğı bir de­niz­dir.
De­ni­zel ya­ban­cı tür­ler üç ta­ra­fı de­niz­ler­le çev­ri­li olan Tür­ki­ye de­niz­le­ri­ne en­di­şe ve­ri­ci bir
oran­da gir­mek­te­dir. Di­ğer­le­ri deniz ta­şı­ma­cı­lı­ğı ile ge­mi­le­rin göv­de­si­ne tu­tu­na­rak ve
ge­mi­le­rin ba­last suyu için­de ta­şın­mak­ta­dır. Zira her 3 tür­den 2 'si Kı­zıl­de­niz'den Sü­veyş
ka­na­lı yo­luy­la Ak­de­niz'e giriş yap­mak­ta­dır
Bu­gü­ne kadar Tür­ki­ye'nin de­niz­le­rin­de tes­pit edi­len 500'den fazla de­ni­zel ya­ban­cı tür gi­ri­şi
bu­lun­mak­ta­dır. En bü­yü­ğün­den en kü­çü­ğü­ne, ba­lık­lar, mid­ye­ler, me­düz­ler, deniz yo­sun­la­rı ve
mik­ros­ko­bik pa­to­jen­ler tüm can­lı­lar birer is­ti­la­cı ola­bi­lir.
De­ni­zel İsti­la­cı Ya­ban­cı Tür­ler (İYT), Tür­ki­ye'nin bi­yo­lo­jik çe­şit­li­li­ğin­de mey­da­na gelen
ka­yıp­la­rın önde gelen ne­den­le­rin­den biri ola­rak gö­rül­mek­le bir­lik­te deniz eko­sis­te­mi­ne, insan
sağ­lı­ğı­na, re­fa­hı­na ve eko­no­mi­ye zarar veren en önem­li teh­dit­ler ara­sın­da yer al­mak­ta­dır.
Datça ve Boz­bu­run Ya­rı­ma­da­la­rı 1990 yı­lın­da Ba­kan­lar Ku­ru­lu Ka­ra­rı ile ilan edi­len 1444
km2 yüzey ala­nı­na sahip ül­ke­miz Ak­de­niz, Ege ve Mar­ma­ra kı­yı­la­rın­da­ki 19 özel çevre
ko­ru­ma böl­ge­sin­den bi­ri­dir. Böl­ge­nin sahip ol­du­ğu kıyı ve deniz alanı bü­yük­lü­ğü 737
km2'dir.
Dat­ça-Boz­bu­run özel çevre ko­ru­ma böl­ge­si de­ni­zel ala­nın­da ya­pı­lan bi­lim­sel ça­lış­ma­lar ve
çe­şit­li veri kay­nak­la­rın­dan elde edi­len bil­gi­ler kap­sa­mın­da 52 ya­ban­cı türün var­lı­ğı
bi­lin­mek­te­dir. Bun­la­rın için­de is­ti­la­cı ya­ban­cı tür ola­rak Balık ba­lı­ğı bas­kın tür ola­rak öne
çık­mak­ta­dır.
Çev­re­sel so­run­lar il­gi­li tüm va­tan­daş­la­rın yük­sek dü­zey­de en iyi şe­kil­de ka­tı­lı­mıy­la ele
alı­na­bi­lir. Yerel bi­yo­ta­yı araş­tır­mak ve yerli ol­ma­yan deniz tür­le­ri­nin is­ti­la­la­rı­nı tes­pit etmek
için va­tan­daş bi­li­mi kap­sa­mın­da pay­daş­la­rın ka­tı­lı­mı, bir erken uyarı sis­te­mi için po­tan­si­yel
ola­rak kul­la­nı­la­bi­lecek önem­li veri set­le­ri­nin top­lan­ma­sı­nı sağ­la­mak­ta­dır. Ya­ban­cı tür­le­rin
yö­ne­ti­min­de Va­tan­daş Bilim'nin sahip ola­bi­le­ce­ği önem­li rol göz önüne alın­dı­ğın­da,
top­lum­sal far­kın­da­lık kam­pan­ya­la­rı­nın oluş­tu­rul­ma­sı her za­man­kin­den daha acil
gö­rün­mek­te­dir.
Proje kap­sa­mın­da ''Va­tan­daş­lık Bi­li­mi Veri Sağ­la­yı­cı­la­rı'' ola­rak Dat­ça-Boz­bu­run özel
çevre ko­ru­ma böl­ge­si'nde fa­ali­yet gös­te­ren su ürün­le­ri ko­ope­ra­tif­le­ri, ba­lık­çı­lar, dalış
ku­lüp­le­ri, tekne ta­şı­yı­cı­lar ko­ope­ra­tif­le­ri, kıyı ve deniz alanı kul­la­nan pay­daş­lar­la İsti­la­cı
Ya­ban­cı Tür­ler hak­kın­da ye­rin­de ya­pı­lan zi­ya­ret­ler ile bi­re­bir ikili gö­rüş­me­ler ya­pıl­mış­tır.
Proje kap­sa­mın­da ha­zır­la­nan bro­şür­ler da­ğı­tı­la­rak, Va­tan­daş­lık göz­le­mi ile çev­re­nin
iz­len­me­sin­de büyük po­tan­si­ye­le sahip Va­tan­daş­lık bi­li­mi de­ne­yim­le­ri ha­zır­la­nan an­ket­le­rin
ce­vap­lan­dı­rıl­ma­sıy­la rapor edil­miş­tir.
Bu gö­rüş­me­ler­de pay­daş­lar­dan, li­te­ra­tür ça­lış­ma­la­rı so­nu­cun­da bu­gü­ne kadar ya­pı­lan
araş­tır­ma ra­por­la­rı ve bi­lim­sel ma­ka­le­ler ile oluş­tu­ru­lan çe­şit­li ulu­sal ve ulus­la­ra­ra­sı veri
ta­ban­la­rı­nın ana­li­zi ve de­ğer­len­di­ril­me­siy­le ha­zır­la­nan böl­ge­ye ait İsti­la­cı Ya­ban­cı Tür­ler
Lis­te­si ve ka­ta­lo­ğun­da yer alan tür­le­ri ta­nım­la­ma­la­rı is­ten­miş­tir. Özel­lik­le böl­ge­de fa­ali­yet
gös­te­ren su ürün­le­ri ko­ope­ra­tif­le­ri üye­le­rin­den İsti­la­cı Ya­ban­cı Tür­le­rin bu­lun­du­ğu av
sa­ha­la­rı­nın konum ve bil­gi­le­ri alın­mış­tır. Ay­rı­ca, il­gi­li pay­daş­lar­la proje sü­re­si ve son­ra­sın­da
bilgi ve ile­ti­şi­min de­vam­lı­lı­ğı­nın sağ­lan­ma­sı açı­sın­dan “Datça İsti­la­cı Ya­ban­cı Tür­ler” adın­da
bir What­sApp ağı ku­rul­muş­tur.
Proje ile Dat­ça-Boz­bu­run özel çevre ko­ru­ma böl­ge­sin­de,
Va­tan­daş­lık göz­le­mi ile çev­re­nin iz­len­me­sin­de büyük po­tan­si­ye­le sahip va­tan­daş­lık bi­li­mi
(Ci­ti­zen Sci­en­ce) de­ne­yim­le­ri­nin rapor edil­me­si,
is­ti­la­cı ya­ban­cı tür­le­rin konum ve bil­gi­le­ri­nin alı­na­rak coğ­ra­fi bilgi sis­te­mi (CBS) or­ta­mı­na
ak­ta­rıl­ma­sı, CBS veri ta­ban­lı örnek bir bilgi yö­ne­tim ve karar verme des­tek aracı oluş­tu­rul­ma­sı,
İle­ti­şim, ta­nı­tım ve top­lum eği­tim­le­ri va­sı­ta­sıy­la İsti­la­cı ya­ban­cı tür­le­rin durum ve teh­dit­le­ri,
et­ki­le­ri hak­kın­da il­gi­li sek­tör­ler­de bilgi ve far­kın­da­lı­ğın ar­tı­rıl­ma­sı he­def­len­mek­te­dir.
Va­tan­daş­la­rın ya­ban­cı tür­ler­le il­gi­li iz­le­me prog­ram­la­rı­na ka­tı­lı­mı ile oluş­tu­ru­lan veri
ta­ba­nı­nın, bi­yo­çe­şit­li­li­ğin ko­run­ma­sın­da yö­ne­tim st­ra­te­ji­le­ri­nin ge­liş­ti­ril­me­si­ne ola­nak
sağ­la­ma­sı­na et­ki­si­nin ol­ma­sı bek­len­mek­te­dir.